ศึกสิทธิบัตรยา-ปัญหาลิขสิทธิ์พ่นพิษ สหรัฐลงดาบเลื่อนไทยสู่บัญชีถูกจับตามองเป็นพิเศษ (priority watch list หรือ PWL) ผู้ส่งออกสินค้าอัญมณี-เครื่องประดับ-เครื่องใช้ไฟฟ้า-อิเล็กทรอนิกส์ผวา ร้องรัฐเร่งแก้ปัญหาก่อนถูกตัดสิทธิจีเอสพี เผยไทยใช้สิทธิจีเอสพีส่งออกสูงถึง 4 พันล้านเหรียญสหรัฐ รมว.พาณิชย์ร่อนหนังสือแจงผู้แทนการค้าสหรัฐ อ้างปราบปรามเต็มที่แล้ว ด้าน "หมอมงคล" เตรียมบินไปสหรัฐชี้แจงปัญหา CL ต้น พ.ค.นี้ "โฆสิต" มั่นใจไม่กระทบเศรษฐกิจ

เมื่อวันที่ 30 เมษายน 2550 ผู้แทนการค้าสหรัฐ (USTR) ได้ประกาศผลการทบทวนมาตรา 301 Special ประจำปี 2550 โดยเลื่อนสถานะประเทศไทย จากบัญชีที่ถูกจับตามอง (watch list หรือ WL) ขึ้นสู่บัญชีถูกจับตามองเป็นพิเศษ (priority watch list หรือ PWL) ทั้งนี้มาตรา 301 Special เป็นกฎหมายทางการค้าที่สหรัฐนำมาใช้ตอบโต้ทางการค้ากับประเทศที่สหรัฐเห็นว่ามีกฎระเบียบหรือการปฏิบัติที่ไม่เป็นธรรมหรือกีดกันการค้ากับสหรัฐ

สำหรับเหตุผลที่สหรัฐนำมาอ้างเพื่อเลื่อนไทยเข้าสู่บัญชี PWL คือ การบังคับใช้กฎหมายและการปกป้องทรัพย์สินทางปัญญาของไทยไม่มีประสิทธิภาพพอในการปราบปรามการละเมิดทรัพย์สินทางปัญญา ทำให้อัตราการละเมิดแผ่น ซีดีเพิ่มขึ้น เนื่องจากการบังคับใช้ พ.ร.บ.การผลิตผลิตภัณฑ์ซีดี พ.ศ.2548 ยังมีจุดอ่อนที่ไม่สามารถควบคุมการผลิตแผ่นซีดีละเมิดลิขสิทธิ์ นอกจากนี้ยังพบปัญหาการละเมิดลิขสิทธิ์หนังสือ เคเบิลทีวีเถื่อน การละเมิดซอฟต์แวร์บันเทิงและธุรกิจ การละเมิดเครื่องหมายการค้าในสินค้าเสื้อผ้าและรองเท้า

นอกจากนี้ตั้งแต่ช่วงปลายปี 2549-ต้นปี 2550 รัฐบาลไทยประกาศใช้มาตรการบังคับใช้สิทธิบัตร (compulsory license หรือ CL) กับยารักษาโรค หลายรายการ ซึ่งสหรัฐทราบดีว่า ไทยสามารถทำได้ภายใต้หลักขององค์การการค้าโลก อย่างไรก็ตาม ทางสหรัฐกลับมองว่าการกระทำของไทยขาดความโปร่งใส และกระบวนการที่เกิดขึ้นในประเทศไทยน่าห่วงใยอย่างยิ่ง

นายวีระศักดิ์ เลอวิศิษฎ์ ประธานคณะกรรมการดูแลด้านนโยบาย WTO, GSP สมาคมผู้ค้าอัญมณีและเครื่องประดับ เปิดเผยกับ "ประชาชาติธุรกิจ" ว่า ทางสมาคมเตรียมจะส่งหนังสือร้องเรียนเกี่ยวกับผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นกับนักลงทุนไทยและต่างชาติ หากมีการตัดสิทธิจีเอสพีไทย เพื่อส่งไปให้รัฐบาลสหรัฐพิจารณาในวันที่ 16 พ.ค.นี้ ทั้งนี้ยอมรับว่า กรณีการบังคับใช้สิทธิบัตรยา เป็นประเด็นที่มีความเสี่ยงสูง อาจทำให้ไทยถูกตัดจีเอสพีได้

ด้านนางประพีร์ สรไกรกิติกูล กรรมการผู้จัดการ บริษัท แพรนด้า จิวเวลรี่ จำกัด (มหาชน) เปิดเผยว่า สินค้าอัญมณีมีค่าและเครื่องประดับเงินเป็นสินค้าหลักสำคัญของไทย และสหรัฐเป็นตลาดคู่ค้าหลัก มีปริมาณยอดการส่งออกถึง 30% ในแต่ละปี ดังนั้นหากไทยถูกสหรัฐตัดสิทธิจีเอสพีจริง จะต้องจ่ายภาษีนำเข้า 6% ซึ่งจะสร้างผลกระทบต่อการแข่งขันของไทยอย่างมาก อย่างไรก็ตาม ที่ผ่านมาผู้ส่งออกของไทยก็พยายามพัฒนาคุณภาพสินค้าให้ทันสมัยพร้อมกับพยายามสร้างฐานตลาดใหม่ แต่ไม่ใช่เรื่องที่ง่าย เป็นเรื่องที่ต้องอาศัยระยะเวลา

นายขัติยา ไกรกาญจน์ ประธานกลุ่มอุตสาห กรรมไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ สภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย (ส.อ.ท.) กล่าวว่า การที่สหรัฐได้พิจารณาให้ไทยเป็นประเทศที่อยู่ในกลุ่มจับตามองพิเศษ ในส่วนของอุตสาหกรรมไฟฟ้าและอิเล็ก ทรอนิกส์ ตอนนี้ยังไม่มีประเด็นหรือสัญญาณที่เชื่อมมาในเรื่องของการตัดสิทธิจีเอสพี แต่ทาง ผู้ประกอบการก็เฝ้าระวังอยู่ หากสหรัฐส่งสัญญาณว่าจะมีการตัดจีเอสพี คงต้องขอให้ทูตพาณิชย์ไปเจรจากับสหรัฐว่าเป็นการกระทำที่ไม่เหมาะสม เพราะเป็นคนละเรื่องไม่เกี่ยวข้องกัน

สำหรับสินค้าส่งออกของไทยที่ส่งออกสินค้าโดยใช้สิทธิจีเอสพีในปี 2549 มีมูลค่า 4,252 ล้านเหรียญสหรัฐ หรือคิดเป็นสัดส่วน 19.03% ของมูลค่าการส่งออกไทยไปสหรัฐ สินค้าที่ใช้สิทธิจีเอสพีส่งไปสหรัฐสูงสุดได้แก่ กลุ่มอัญมณีและเครื่องประดับ รวมถึงเครื่องรูปพรรณที่ทำด้วยโลหะเงิน เครื่องใช้ไฟฟ้า และยางเรเดียล

นายแพทย์มงคล ณ สงขลา รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข (สธ.) เปิดเผย "ประชาชาติธุรกิจ" ว่า การจัดหรือการลดอันดับดังกล่าวถือเป็น สิทธิที่ยูเอสทีอาร์สามารถจะทำได้ แต่ก็ไม่ทราบว่าเหตุผลที่ยูเอสทีอาร์อ้างนั้น กรณีของการบังคับใช้ ซีแอลจะเป็นเหตุผลหลักหรือเหตุผลรอง และอีกกรณีหนึ่งก็คือ การละเมิดลิขสิทธิ์ เพราะทราบว่าบริษัทยาในสหรัฐนั้นมีอิทธิพลสูงมาก อย่างไรก็ตาม ในปลายเดือนพฤษภาคมนี้จะไปสหรัฐ เพื่อชี้แจงกรณีการประกาศบังคับใช้สิทธิบัตร (CL) และโดยหลักๆ จะเป็นการไปอธิบายว่าการประกาศบังคับใช้ซีแอลนั้นมีความโปร่งใส และมีเป็นการทำตามหลักขององค์การการค้าโลก (WTO) และพระราชบัญญัติสิทธิบัตร ซึ่งที่ผ่านมา สธ.ประกาศไป 3 ตัว และบังคับใช้เพียง 1 ตัว ส่วนอีก 2 ตัวยังอยู่ระหว่างการเจรจากับบริษัทยาเจ้าของสิทธิบัตร

ผู้สื่อข่าว "ประชาชาติธุรกิจ" ได้ติดต่อสัมภาษณ์ไปยังนายธีระ ฉกาจวโรดม นายกสมาคมผู้วิจัยและผลิตเภสัชภัณฑ์ (PReMA) ซึ่งเพิ่งได้รับทราบข้อมูลเกี่ยวกับการเลื่อนสถานะของไทยเป็น PWL จึงขอเวลาเพื่อประเมินผลกระทบจากการพิจารณาเลื่อนสถานะว่าจะมีผลกระทบต่อการพิจารณาลงทุนด้านยาในประเทศไทยหรือไม่ ส่วนท่าทีของสมาคมก่อนหน้านี้ที่ต้องการตั้งคณะกรรมการร่วมระหว่างภาครัฐบาลและเอกชนเพื่อแก้ไขปัญหาการเข้าถึงยาอันมีสิทธิบัตรก็จะยังคงดำเนินการต่อไปไม่เปลี่ยนแปลง

นายโฆสิต ปั้นเปี่ยมรัษฎ์ รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรม เปิดเผยว่า ในที่ประชุม ครม. น.พ.มงคล ณ สงขลา รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข (สธ.) ได้ชี้แจงว่าจะเดินทางไปสหรัฐในช่วงต้นพฤษภาคม เพื่อทำความเข้าใจในความจำเป็นที่ผู้ป่วยในประเทศไทยต้องเข้าถึงการใช้ยา ขณะที่นาย

เกริกไกร จีระแพทย์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ ชี้แจงว่า สถานะประเทศไทยเคยอยู่ใน PWL มาแล้ว เข้าๆ ออกๆ หลายครั้ง เรื่องนี้ยังไม่กระทบกับเศรษฐกิจและยังไม่มีมาตรการตอบโต้ในตอนนี้ ส่วนที่ไทยเข้าไปอยู่ใน PWL นั้น ไม่ได้ถูกขึ้นบัญชีประเทศเดียว แต่ยังมีอีก 12 ประเทศที่อยู่ในบัญชีเดียวกับไทย หากต่อไปข้างหน้าถ้ามีการปรับระดับขึ้นไปอีกเราก็มีสิทธิจะตอบโต้แต่ภายใต้กรอบ เวลาตอนนี้ยังอยู่ในขั้นตอนที่ต้องคุยกัน การจะปรับขึ้นหรือลงนั้นเป็นไปได้ทุกอย่าง

นายสกล หาญสุทธิวารินทร์ เลขานุการรัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ กล่าวว่า นายเกริกไกร จีระแพทย์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ เตรียมที่จะส่งหนังสือไปยังนางซูซาน ชวาบ ผู้แทนการค้าสหรัฐ เพื่อชี้แจงถึงปัญหาสถานะการละเมิด ซึ่งไทยได้พยายามที่จะลดปัญหาการละเมิดอย่างเต็มที่แล้ว

รายงานข่าวจากกระทรวงพาณิชย์ เปิดเผยสถิติการจับกุมการละเมิดทรัพย์สินทางปัญญา ในช่วง มกราคม-มีนาคม 2550 ว่า มีคดีที่เกิดจากการละเมิดทั้งหมด 1,914 คดี โดยเป็นคดีละเมิดลิขสิทธิ์ 1,078 คดี ละเมิดเครื่องหมายการค้า 823 คดี ละเมิดสิทธิบัตร 1 คดี และละเมิดควบคุมกิจการเทปและวัสดุโทรทัศน์ 12 คดี ขณะที่การละเมิดของปี 2549 ทั้งปีมีคดีรวม 9,575 คดี โดยเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ 6,459 คดี ละเมิดเครื่องหมายการค้า 3,100 คดี ละเมิด สิทธิบัตร 4 คดี และละเมิดกิจการเทปและวัสดุโทรทัศน์ 12 คดี ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่า ปัญหาการละเมิดกิจการด้านเทปและวัสดุโทรทัศน์ถือว่าสูงขึ้น

หลังจากสำนักงานผู้แทนการค้าสหรัฐ หรือยูเอสทีอาร์ ประกาศปรับระดับการคุ้มครองด้านทรัพย์สินทางปัญญาของประเทศไทย เป็นประเทศ ที่อยู่ในกลุ่ม "จับตามองเป็นพิเศษ" นายราล์ฟ แอล.บอยซ์ เอกอัครราชทูตสหรัฐประจำประเทศไทย ได้ชี้แจงว่า การเปลี่ยนแปลงในสถานะของประเทศไทยในด้านการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา ไม่ได้เป็นการตอบโต้การที่ไทยดำเนินการบังคับใช้สิทธิบัตรยา หรือ compulsory liscensing ดังที่สื่อมวลชนได้ "พยากรณ์เอาไว้ก่อนหน้านี้"

เอกอัครราชทูตบอยซ์ยังยืนยันว่า แม้ประเด็นดังกล่าวจะเป็นหนึ่งในความวิตกกังวลหลายๆ ประการในด้านการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญาของประเทศไทย แต่ไม่ใช่เรื่องสำคัญที่ทำให้ไทยติดอยู่ในรายชื่อประเทศที่ถูกจับตามองเป็นพิเศษ อีกทั้งสหรัฐจะไม่มีการลงโทษหรือมีมาตรการตอบโต้ในเรื่องนี้แต่อย่างใด

อย่างไรก็ตาม นายบอยซ์กล่าวว่า การเปลี่ยนแปลงสถานะของประเทศไทย ได้สะท้อนถึงความกังวลของสหรัฐต่อมาตรการปกป้องลิขสิทธิ์และทรัพย์สินทางปัญญาในประเทศ ที่มีมาตรฐานอ่อนด้อยลง เห็นได้จากสินค้าหลายประเภท อาทิ ภาพยนตร์ เพลง หนังสือ สินค้าแบรนด์เนม ถูกละเมิดลิขสิทธิ์เป็นอย่างมาก

ยิ่งกว่านั้น การที่ไทยติดอยู่ในรายชื่อประเทศที่ถูกจับตามองเป็นพิเศษ สะท้อนให้เห็นถึงความห่วงใยของสหรัฐและนานาประเทศ ที่มีต่อนโยบายของเศรษฐกิจของรัฐบาลไทยในช่วงที่ผ่านมา อาทิ ร่างแก้ไข พ.ร.บ.ประกอบธุรกิจของคนต่างด้าว มาตรการควบคุมการไหลเข้าออกของกระแสเงินทุน (capital control) หรือร่างกฎหมายค้าปลีก

เป็นที่น่าสังเกตว่า แม้คำกล่าวของเอกอัคร ราชทูตในประเด็นข้างต้นจะได้รับการชี้แจงในเวลาต่อมาว่าเป็นเพียงการสะท้อนถึงบรรยากาศโดยรวมๆ ที่มีต่อนโยบายเศรษฐกิจของรัฐบาลชุดปัจจุบัน แต่ในเอกสารมาตรา 301 พิเศษ ยูเอส ทีอาร์ ได้ระบุถึงการตัดสินใจบังคับใช้สิทธิต่อสิทธิบัตรของบริษัทยาหลายแห่ง ในช่วงปลายปี 2549 ถึงต้นปี 2550 ว่าเป็นสัญญาณที่บ่งชี้ว่า การเคารพสิทธิบัตรของไทยมีความหย่อนยานลง

ตัวอย่างที่มีการหยิบยกถึงการดำเนินการที่ไม่โปร่งใส คือ แม้แต่สถานทูตสหรัฐยังไม่ทราบเรื่องการบังคับใช้สิทธิมาก่อน และมาทราบเรื่องภายหลังจากที่ปรากฏเป็นข่าวในหนังสือพิมพ์

ในส่วนของข้อซักถามที่ว่า ในระหว่างที่มีการพิจารณาจัดทำรายชื่อตามมาตรา 301 พิเศษ มีบริษัทยาได้ร้องเรียนเกี่ยวกับการละเมิดสิทธิบัตรในไทยหรือไม่ เนสส์ยอมรับว่ามีคำร้องเรียนเข้า มา แต่เป็นในนามของกลุ่มอุตสาหกรรม อาทิ สมาพันธ์เภสัชกรแห่งสหรัฐ ไม่มีการร้องเรียนเป็นรายบริษัท และเป็นการร้องเรียนการละเมิดที่มีอยู่

ทั่วโลก ซึ่งในส่วนของไทย เป็นข้อร้องเรียนที่เกี่ยวข้องกับความล่าช้าในการออกกฎหมาย โดยเฉพาะกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการคุ้มครองข้อมูลที่เป็นสูตรยา

ที่มา : ประชาชาติธุรกิจ