The 21st Century Economy
พลานุภาพทางเศรษฐกิจของ Internet Economy (ตอนที่ 1)

วิธีร์ พานิชวงศ์, สุทธิ สุนทรานุรักษ์, วิเชียร แก้วสมบัติ

ทุกวันนี้เราคงปฏิเสธไม่ได้เลยนะครับว่า "คอมพิวเตอร์" และ "อินเตอร์เน็ต" ได้กลายเป็นปัจจัยสำคัญอย่างหนึ่งในการดำรงอยู่ของมนุษย์ทั่วโลกไปแล้ว ทั้งสองสิ่งนี้สามารถประมวลความคิดความอ่านของมนุษยชาติตลอดจนเชื่อมโยงให้ผู้คนหลายพันล้านคนเข้าหากันด้วยพลังที่เรียกว่า “การสื่อสารไร้พรมแดน”

อย่างที่ผู้เขียนเน้นไปหลายครั้งแล้วนะครับว่านับตั้งแต่ปลายทศวรรษที่ 90 เจ้าคำว่า Globalization หรือ โลกาภิวัฒน์ นั้น ได้เข้ามามีอิทธิพลต่อชีวิตคนเราอย่างมาก โลกาภิวัฒน์ ได้รับแรงสนับสนุนจากการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีการสื่อสารอย่างรวดเร็วในช่วงศตวรรษที่ 20 นี้เองครับ

จะว่าไปแล้วรูปแบบการสื่อสารของมนุษย์เรา หลัก ๆ แล้วมีอยู่สองลักษณะนะครับ โดยลักษณะแรกเป็นการสื่อสารที่ตัวผู้ส่งสารเดินทางไปหาผู้รับสารเลย การสื่อสารแบบนี้เรียกว่า “คมนาคม” นั่นเองครับ การคมนาคมทำให้มนุษย์รู้จักนำสัตว์มาเป็นพาหนะอย่างช้าง ม้า วัว ควาย และเริ่มประดิษฐ์เครื่องยนต์กลไกเพื่อผ่อนแรงสัตว์เหล่านั้นตั้งแต่ ล้อ เทียมเกวียน เรือไปก่อนจะพัฒนามาสร้างรถยนต์ รถไฟ จนก้าวมาถึงยุคเครื่องบินและยานอวกาศในที่สุด

ส่วนการสื่อสารอีกประเภทนั้นเป็นการสื่อสารที่ตัวผู้ส่งสารไม่ได้เดินทางไปหาผู้รับสาร หากแต่หาเครื่องมือมาทำการสื่อสารส่งต่อไป เริ่มตั้งแต่ คนเดินสาสน์ นกพิราบนำสาสน์ มาจนถึงการพัฒนาโทรศัพท์ ประดิษฐ์โทรเลข สร้างวิทยุ โทรทัศน์ โทรศัพท์เคลื่อนที่ และก้าวสู่ยุคการสื่อสารไร้สายที่ทำให้โลกใบนี้สามารถเชื่อมโยงติดต่อกันได้ตลอดเวลา

กระแสของโลกาภิวัฒน์เดินไปพร้อม ๆ กับ การพัฒนารูปแบบของการสื่อสารทั้งนี้เพื่อตอบสนองสิ่งที่เรียกว่า “ความเร็ว” และหากจะมองแบบนักเศรษฐศาสตร์แล้ว ความเร็วนับเป็นปัจจัยหนึ่งในการก่อให้เกิดประสิทธิภาพในการผลิตครับ

ที่ผู้เขียนเกริ่นมาเสียยืดยาวเพียงเพื่อต้องการให้ท่านผู้อ่านลองจินตนาการภาพตามว่า ถ้ามนุษย์เราไม่มีการพัฒนารูปแบบการสื่อสารขึ้นมาเลย สภาพโลกของเราทุกวันนี้มันจะเป็นยังไงเหรอครับ บางทีเราอาจจะยังคงเป็นมนุษย์ถ้ำ ที่ยังแก้ผ้าล่าสัตว์กันอยู่ก็เป็นได้นะครับ ด้วยเหตุนี้เองการสื่อสารจึงนำมาซึ่งความศิวิไลซ์และอารยธรรมมนุษย์ ครับ

สำหรับซีรีส์ The 21st Century Economy ในตอนนี้ ผู้เขียนขออนุญาตเล่าถึงพลานุภาพของ Internet Economy ที่ทำให้เศรษฐกิจโลกขยายตัว เติบโตและสร้างไทคูนรุ่นใหม่ขึ้นมาลูกแล้วลูกเล่า ซึ่งหากจะว่าไปแล้วเศรษฐกิจโลกในศตวรรษที่ 21 นี้ นอกจากจะดำรงอยู่บนฐานของภาคการผลิตแล้ว ภาคบริการที่มี Internet Economy เป็นตัวเชื่อมโยงนั้นก็นับได้ว่าเป็นอีก “ขาหนึ่ง” ที่ค้ำจุนเศรษฐกิจโลกเหมือนกันนะครับ

ราว ๆ ต้นศตวรรษที่ 20 มีศาสตราจารย์ทางเศรษฐศาสตร์ชาวออสเตรียนนามว่า โจเซฟ ชุมปีเตอร์ (Joseph Schumpeter) ได้กล่าวถึงพัฒนาการของเศรษฐกิจโลกในยุคนั้นไว้ว่า การที่เศรษฐกิจในยุโรปและอเมริกาสามารถขยายตัวอย่างรวดเร็วจนส่งให้ทั้งสองแผ่นดินนี้ก้าวขึ้นเป็นมหาอำนาจของโลกได้นั้น    

ปัจจัยสำคัญที่สุด คือ การสร้างนวัตกรรมใหม่ (Innovation) ให้เกิดขึ้นในระบบเศรษฐกิจ โดยชุมปีเตอร์ยกตัวอย่างการขยายทางรถไฟของสหรัฐอเมริกาในช่วงศตวรรษที่ 19 มีผลทำให้เกิดการขยายตัวทางการค้าและการเจริญเติบโตของเมืองไปพร้อม ๆ กัน

ชุมปีเตอร์อธิบายปรากฏการณ์ดังกล่าวนี้ว่าเมื่อประดิษฐกรรมใหม่ ๆ ที่ถูกสร้างขึ้นมานี้เริ่มเป็นที่ถูกอกถูกใจของผู้คนแล้ว มันจะส่งผลให้กลไกตลาดเริ่มทำงานและจัดสรรทรัพยากรในรูปแบบใหม่ผ่านการกำหนดราคาตลาดและเมื่อสิ่งเหล่านี้ได้รับการยอมรับมากขึ้นเรื่อย ๆ ก็จะเข้าไปเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตและการทำงานของผู้คนทั้งโลกในที่สุดครับ

ชุมปีเตอร์เรียกนวัตกรรมใหม่นี้ว่าเป็น Destructive Creation ซึ่งฟังดูแล้วมันอาจจะขัด ๆ กันนะครับเพียงแต่ว่าเมื่อสิ่งใหม่เข้ามา (Creation) มันก็จะไปทำลาย (Destructive) สิ่งเก่า พูดให้ง่ายกว่านี้ คือ ความนิยมในสิ่งเก่าก็จะถูกแทนที่ด้วยของใหม่ 

ยกตัวอย่างเช่น เมื่อโทรศัพท์มือถือรวมไปถึงอีเมล์เข้ามาในช่วงยี่สิบปีหลังนี้ “โทรเลข” ก็ค่อย ๆ หมดบทบาทลงไปเนื่องจากนวัตกรรมใหม่ที่ถูกสร้างสรรค์ขึ้นมานี้ได้เข้าไปแทนที่และทำลายนวัตกรรมเดิมเรียบร้อยแล้ว

โจเซฟ ชุมปีเตอร์ (Joseph Schumpeter)
หนึ่งในปรมาจารย์ทางเศรษฐศาสตร์เจ้าของแนวคิดเรื่อง Destructive creation

และด้วยแนวคิดของศาสตราจารย์ชุมปีเตอร์นี้เองครับที่ทำให้เราสามารถอธิบายพัฒนาการของเศรษฐกิจโลกเมื่อศตวรรษที่แล้วต่อเนื่องมาจนถึงศตวรรษนี้ได้

กระบวนการโลกาภิวัฒน์นั้นก่อตัวมาอย่างช้า ๆ ภายหลังสงครามโลกครั้งที่สองสงบลง แม้ว่าโลกจะเดินเข้าสู่ยุคสงครามเย็นร่วมสี่สิบปี แต่ไอ้เจ้ายุคสงครามเย็นนี้เองแหละครับที่ทำให้เกิดการแข่งขันพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีกันอย่างเอาเป็นเอาตาย

แรกเริ่มเดิมทีฝั่งสหรัฐอเมริกากับสหภาพโซเวียตต่างเร่งพัฒนาเทคโนโลยีด้านพลังงานนิวเคลียร์ ก่อนจะมาสร้าง “สงครามสำรวจอวกาศ” ด้วยการส่งยานอวกาศออกไปนอกโลก โซเวียตส่งสปุตนิกออกไปโคจรรอบโลกก่อน หลังจากนั้นสหรัฐอเมริกาประกาศกร้าวด้วยการส่งอพอลโล่ 11 ไปถึงดวงจันทร์

ยิ่งเกิดการแข่งขันมากขึ้นเท่าไร เทคโนโลยีต่าง ๆ ก็ได้รับการพัฒนาและถ่ายทอดไปมาหาสู่กันมากขึ้นเท่านั้นครับ สหรัฐอเมริกามีสุดยอดองค์กรทางวิทยาศาสตร์อย่าง NASA (National Aeronautics and Space Administration) ส่วนโซเวียตนั้นมี Soviet Space Program ที่ทำหน้าที่คล้าย ๆ กับนาซ่า ทั้งสององค์กรนี้เต็มไปด้วยนักวิทยาศาสตร์เก่ง ๆ มากมาย ที่มีส่วนสร้างสรรค์เทคโนโลยีใหม่ ๆ ขึ้นมาตลอดเวลา

ด้วยเหตุนี้เองการเติบโตของเทคโนโลยีอันสืบเนื่องมาจากการแข่งขันกันทางสงครามรูปแบบใหม่จึงทำให้เกิดพัฒนาการของเทคโนโลยีแขนงอื่น ๆ ตามไปด้วยครับ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ที่แต่เดิมใช้สำหรับราชการทหารเท่านั้น

เครื่องคอมพิวเตอร์ ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer)
ที่ในอดีตเคยใช้ในราชการสงครามของกองทัพอเมริกันในช่วงสงครามโลกครั้งที่สองรวมไปถึงช่วงต้น ๆ  สงครามเย็น

แม้ว่าแนวคิดเรื่อง Destructive Creation ของชุมปีเตอร์จะอธิบายการเข้ามาแทนที่ของนวัตกรรมใหม่ แต่อย่างไรก็ตามการแทนที่ดังกล่าวจะต้องได้รับความนิยมจากผู้คนทั่วไปด้วยนะครับ ถึงจะทำให้ประดิษฐกรรมนั้น ๆ กลายเป็นแรงขับเคลื่อน (Driving Forces) อย่างแท้จริงในระบบเศรษฐกิจ

กรณีของเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์นั้นนับว่ายังห่างไกลจากแนวคิดของชุมปีเตอร์อยู่ทีเดียว เพราะวัตถุประสงค์ของการพัฒนาเทคโนโลยีดังกล่าวก็เพื่อรองรับราชการทหารในช่วงสงครามเป็นสำคัญครับ

อย่างไรก็ตามในทศวรรษที่ 70 เทคโนโลยีคอมพิวเตอร์เริ่มกระจายเข้าสู่ภาคครัวเรือนชนิดที่เรียกว่า “กล้า ๆ กลัว ๆ” ก่อนโดยผู้ผลิตคอมพิวเตอร์ยังไม่มั่นใจว่า “ตลาด” จะตอบสนองนวัตกรรมใหม่ตัวนี้หรือเปล่า

ว่ากันว่าคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคล (Personal Computer) เครื่องแรกถูกผลิตขึ้นมาโดยบริษัท Hewlett -Packard เมื่อปี 1968 โดยมีลักษณะคล้ายเครื่องคิดเลขตั้งโต๊ะขนาดใหญ่ซึ่ง Hewlett-Packard เรียกมันว่า Hewlett-Packard 9100 ครับ

และในเวลาต่อมาบริษัท IBM ได้แนะนำคอมพิวเตอร์ตั้งโต๊ะตัวใหม่ที่ชื่อ IBM 5100 โดยเจ้าคอมพิวเตอร์ตัวนี้ใช้ได้กับภาษา APL และ BASIC ซึ่งมีน้อยคนนักที่จะสนใจเรื่องพวกนี้ ด้วยเหตุนี้เองคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลในยุคบุกเบิกเริ่มต้นจึงใช้ไปในวัตถุประสงค์ทางการศึกษาวิจัยของเหล่านักศึกษาปริญญาโท ปริญญาเอก มากกว่า เนื่องจากนักศึกษาเหล่านี้ต้องเรียนรู้เพื่อจะนำข้อมูลมาประมวลผลขั้นสูงซึ่งคอมพิวเตอร์มีส่วนช่วยเหลืองานดังกล่าวได้รวดเร็วและมีประสิทธิภาพกว่าการคำนวณด้วยมือตัวเอง

Hewlett-Packard 9100
คอมพิวเตอร์ตั้งโต๊ะส่วนบุคคลตัวแรกของโลก
ถูกผลิตขึ้นโดยบริษัท Hewlett Packard เน้นไปในเรื่องการคิดเลขเป็นหลัก

ในช่วงต้นทศวรรษที่ 70 นับเป็นจุดเริ่มต้นของอุตสาหกรรมคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลอย่างแท้จริง (Personal Computer Industry) โดยเฉพาะในสหรัฐอเมริกามีบริษัทที่กระโจนเข้าสู่ตลาดนี้หลายราย เช่น Kenbak Corporation ผู้ผลิตคอมพิวเตอร์รุ่น Kenbak-1, Computer Terminal Corporation (CTC) ผู้สร้าง Datapoint 2200, Xerox Alto ผู้พัฒนา Xerox PARC แต่ที่เห็นจะโด่งดังมากที่สุดในวงการคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลเห็นจะหนีไม่พ้นบริษัท IBM ซึ่งมีชื่อเต็ม ๆ ว่า International Business Machines

IBM 5100
คอมพิวเตอร์ตั้งโต๊ะส่วนบุคคลของ IBM ที่เปิดตัวครั้งแรกเมื่อปี 1975
ว่ากันว่าคอมพิวเตอร์ตัวนี้มีน้ำหนักถึง 24 กิโลกรัมเลยทีเดียว

บริษัท IBM ได้เข้าสู่วงการอุตสาหกรรมคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลอย่างจริงจังราว ๆ ทศวรรษที่ 70 ครับ โดยระดมวิศวกรด้านคอมพิวเตอร์ที่มากฝีมือมาช่วยกันพัฒนาคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลให้สามารถรองรับการใช้งานของผู้คนทั่วไป ซึ่งหากประสบผลสำเร็จนั่นหมายถึงจำนวนผู้บริโภคที่รออยู่มากมายมหาศาลไม่จำกัดเฉพาะรัฐบาลหรือกองทัพเพียงอย่างเดียวแล้ว

บริษัทไอบีเอ็ม
เจ้าของฉายา Big Blue
เป็นบริษัทคอมพิวเตอร์เก่าแก่ก่อตั้งเมื่อปี 1911 ที่ Endicott, นิวยอร์ก
ปัจจุบันไอบีเอ็มแตกไลน์ไปในอุตสาหกรรมคอมพิวเตอร์ Hardware, Software
Computer System รวมไปถึงที่ปรึกษาด้าน IT ด้วย

ในช่วงต้นทศวรรษที่ 80 IBM ได้ส่งคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลที่ชื่อ IBM PC ออกมาโดยเจ้าคอมพิวเตอร์รุ่นนี้เองแหละครับที่เราเริ่มคุ้นตากันหน่อยว่ามันมีลักษณะเป็น Personal Computer อย่างแท้จริง

IBM PC
คอมพิวเตอร์บ้านรุ่นแรกที่ IBM ปล่อยออกมาเมื่อปี 1981
ทำงานด้วยระบบ PC DOS 1.0 และมี memory 16kiB ~ 256 KiB

ทั้งหมดที่ผู้เขียนสาธยายมาให้ฟังนี้ เราจะเห็นได้ว่าการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยีนั้นมีส่วนสำคัญมากทีเดียวนะครับต่อการค่อย ๆ ปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตของผู้คนบนโลกนี้

มองในมุมหนึ่งเทคโนโลยีได้สร้าง “โอกาส” ให้ผู้ประกอบการจำนวนหนึ่งที่มองเห็นโอกาสและเดินเข้ามาสู่อุตสาหกรรมนั้น แต่สิ่งสำคัญที่สุด คือ ผู้ประกอบการเหล่านั้นต้องรู้จักพัฒนาเทคโนโลยีให้ล้ำหน้าไปกว่าเก่าเพื่อสร้าง “มูลค่าเพิ่ม” ให้กับสินค้าตัวเองด้วย 

กรณีของคอมพิวเตอร์ก็เช่นเดียวกันครับ ใครจะไปคิดว่าจากเครื่องเทอะทะที่อยู่ในห้องแอร์เย็น ๆ จะกลายมาเป็นคอมพิวเตอร์ตั้งโต๊ะ ให้ผู้คนทั่วไปได้ใช้งานกันอย่างสะดวกสบายทุกวันนี้ ใครจะไปคาดคิดว่าจากภาษาคอมพิวเตอร์ที่มีผู้รู้เพียงหยิบมือเดียวจะถูกออกแบบมาให้คนทั่วโลก ทุกเพศทุกวัยได้ใช้งานกันอย่างแพร่หลาย ก่อให้เกิดมูลค่าทางเศรษฐกิจมากมายมหาศาล

ซีรี่ส์นี้ในตอนหน้าเราจะมาว่ากันต่อถึงการก้าวกระโดดอย่างรวดเร็วของอุตสาหกรรมคอมพิวเตอร์จนแตกเซกเมนต์ต่าง ๆ ออกมาหลายเซกเมนต์ ทั้งนี้คงต้องขอบคุณบุรุษผู้หนึ่งที่โลกจะต้องจำชื่อเขาไว้ตลอดไป นั่นคือ วิลเลี่ยม เฮนรี่ “บิล” เกตส์ เดอะเทิร์ด (William Henry "Bill" Gates III) ครับ

เอกสารและภาพประกอบการเขียน

1. www.wikipedia.org
2. Sherman, Josepha (2003). The History of the Personal Computer.
3. McCraw, Thomas K. (2007). Prophet of Innovation: Joseph Schumpeter and Creative Destruction.