No.286

ดร.สุทธิ สุนทรานุรักษ์

นักวิชาการตรวจเงินแผ่นดินชำนาญการพิเศษ สำนักวิจัยและพัฒนาการตรวจเงินแผ่นดิน สำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน

 

 

          ช่วงเดือนสองเดือนมานี้ ประเทศฟิลิปปินส์ดูจะได้รับความสนใจเป็นพิเศษจากสำนักข่าวทั่วโลก โดยเฉพาะรัฐบาลใหม่ถอดด้ามของ นายโรดริโก ดูเตร์เต (Rodrigo Duterte)
          ดูเตร์เต กลายเป็นสีสันทางการเมืองของผู้นำระดับโลกไปแล้ว ด้วยท่วงท่าที่ไม่เกรงกลัวหน้าอินทร์หน้าพรหมที่ไหน บวกกับชั้นเชิงและความเก๋าทางการเมือง ทำให้เขา “รู้จังหวะ” ว่าช่วงไหนควรรุกไล่ ช่วงไหนต้องปะทะ ช่วงไหนต้องถอยและผ่อนปรน

 

     บททดสอบแรกของดูเตร์เต คือ การเข้ามาแก้ปัญหา ข้อพิพาทหมู่เกาะสแปรตลี (Spratly Islands) ในทะเลจีนใต้ที่มีหลายชาติอ้างกรรมสิทธิ์ความเป็นเจ้าของหมู่เกาะนี้

 

          สแปรตลี ประกอบด้วยเกาะขนาดเล็กกว่า 750 แห่งในทะเลจีนใต้ ด้วยความที่เกาะนี้มีลักษณะกระจัดกระจายทำให้มีพื้นที่คาบเกี่ยวกับเวียดนาม ฟิลิปปินส์ มาเลเซีย บรูไน และจีน

 

          จริง ๆ แล้วหมู่เกาะนี้ก็ไม่น่าจะสลักสำคัญอะไรถึงขนาดต้องแย่งชิงจนบานปลายเป็นข้อพิพาท หากแต่สแปรตลีได้กลายเป็นยุทธศาสตร์ทางการเมืองระหว่างประเทศที่สำคัญในอนาคต เนื่องจากในจำนวน 750 เกาะนี้ มีอยู่ 45 เกาะที่เป็นที่ตั้งกองกำลังทหารของประเทศที่อ้างตัวเป็นเจ้าของ หนำซ้ำบริเวณนี้ยังมีการสำรวจพบน้ำมันดิบและแก๊สธรรมชาติอีก

 

 

การอ้างกรรมสิทธิ์ในหมู่เกาะสแปรตลีของหลายชาติในทะเลจีนใต้

ภาพจาก https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Spratly_Is_since_NalGeoMaps.png/200px-Spratly_Is_since_NalGeoMaps.png

 

          การอ้างกรรมสิทธิ์เหนือเกาะเหล่านี้กลายเป็นข้อพิพาทระหว่างรัฐบาลจีนและรัฐบาลเพื่อนบ้านเราในอาเซียน

 

          เมื่อเดือนกรกฎาคมที่ผ่านมา ศาลโลกที่กรุงเฮกตัดสินออกมาแล้วว่าจีนไม่มีสิทธิ์ครอบครองพื้นที่ดังกล่าวและคำตัดสินนี้ทำให้รัฐบาลปักกิ่งไม่พอใจมาก จนอาจลุกลามเป็นชนวนความขัดแย้งต่อไป

 

          ในเรื่องสแปรตลีนี้ ท่าทีของนายดูเตร์เต ดูแข็งกร้าวและพยายามแสดงภาวะผู้นำนับตั้งแต่รับตำแหน่งใหม่ ๆ

 

          เขาเคยให้สัมภาษณ์ทำนองว่า ถ้าเรื่องไม่จบ เขาจะแล่นเรือเอาธงชาติฟิลิปปินส์ไปปักที่เกาะสแปรตลีเองเสียเลย

 

          ล่าสุด ดูเตร์เตยังออกมาสบถด่าองค์การสหประชาชาติ หลังจากที่วิจารณ์ว่ารัฐบาลเขาละเมิดสิทธิมนุษยชนด้วยการกวาดล้างอาชญากรรมอย่างรุนแรง

 

 

โรดริโก ดูเตร์เต ผู้นำฝีปากกล้าคนใหม่

ภาพจาก http://media.philstar.com/images/the-philippine-star/headlines/20160705/Duterte-PAF-speech.jpg

 

          นับจากนี้ไปอีก 6 ปี เราคงเห็นวีรกรรมของประธานาธิบดีวัยดึก จอมห้าวรายนี้ แสดงบทบาทผู้นำสายเหยี่ยวบนเวทีโลก

 

          โดยส่วนตัว ผู้เขียนคิดว่า ดูเตร์เตมีเอกลักษณ์ของตัวเองที่ไม่มีใครเหมือน และไม่เหมือนใคร คุณสมบัติแบบนี้เองที่จะทำให้เขากลายเป็นที่จดจำของผู้คนไปอีกนานแสนนาน

 

          สำหรับซีรีส์ชุดฟิลิปปินส์ในตอนนี้จะเป็นตอนสุดท้ายแล้วนะครับ รวมทั้งเป็นการปิดซีรีส์ชุดเปิดประตูสู่ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน หลังจากที่ผู้เขียนเริ่มเขียนซีรีส์ชุดนี้มาตั้งแต่ปี พ.ศ.2555

 

          ยังมีอีก 2 ประเทศที่ยังไม่เขียนถึง คือ เวียดนาม และบรูไน เหตุผลที่ยังไม่เขียนนั้น ก็ด้วยตั้งใจจะยกยอดไปเล่าเสียทีเดียวในซีรีส์ชุดใหม่ “เส้นทางสายไหมในศตวรรษที่ 21” ซึ่งจะพาท่านผู้อ่านทัวร์ประวัติศาสตร์ เศรษฐกิจ การเมือง การค้า การลงทุนของ กลุ่มประเทศ OBAOR หรือ One Belt and One Road ซึ่งเป็นเส้นทางยุทธศาสตร์เศรษฐกิจการเมืองของจีนในโลกศตวรรษที่ 21 ครับ

 

ฟิลิปปินส์...ก้าวย่างด้วยความมั่นใจ เดินไปด้วยความมั่นคง

 

          การโค่นล้มระบอบมาร์กอสเมื่อปี ค.ศ.1986 ด้วยพลังภาคประชาชนหรือ People Revolution นับเป็นจุดเริ่มต้นสำคัญของประเทศฟิลิปปินส์ที่กลับมาเดินเข้าสู่เส้นทางประชาธิปไตยโดยปราศจากการแทรกแซงของกองทัพ

               

          ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ กองทัพนับเป็นตัวละครสำคัญที่มีบทบาททางการเมือง ส่วนหนึ่งต้องเข้าใจว่า บริบทของกองทัพในภูมิภาคอาเซียนนั้น มีส่วนต่อการค้ำจุนโครงสร้างรัฐมาตั้งแต่ยุคล่าอาณานิคม ไล่เรื่อยมาจนกระทั่งยุคสงครามโลกครั้งที่ 2 และยุคสงครามเย็น

               

          กรณีฟิลิปปินส์ กองทัพมีส่วนต่อการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองในเหตุการณ์ People Revolution เช่นกัน นายพลฟิเดล รามอส (Fidel Ramos) คือ หัวเรือใหญ่ที่ช่วย นางอาควิโน โค่นล้มมาร์กอส และต่อมาภายหลังท่านนายพลก็ช่วยประคับประคองรัฐนาวาอาควิโน และรับไม้เป็นประธานาธิบดีต่อจากนางอาควิโนในช่วงกลางทศวรรษที่ 90

 

 

พลเอกฟิเดล รามอส อดีตประธานาธิบดีฟิลิปปินส์ เป็นหนึ่งในประวัติศาสตร์การเมืองของชาวปินอย

ภาพจาก http://www.g-l-f.org/site/global_leadership_foundation/assets/images/L.Col_Members_FidelRamos.jpg

 

          หลังยุคมาร์กอส ประชาธิปไตยในฟิลิปปินส์ “เบ่งบาน” ภาคประชาชนและสื่อมวลชนมีความเข้มแข็ง โดยเฉพาะภาคประชาสังคม (Civil Society Organization) แสดงบทบาทในการติดตามตรวจสอบรัฐบาลอย่างเข้มข้นมาโดยตลอด

               

          แม้ว่าการพัฒนาประเทศฟิลิปปินส์จะถูกมองว่า โดนครอบงำจาก สหรัฐอเมริกา เนื่องจากเคยเป็นประเทศอาณานิคมของจักรวรรดิอเมริกัน แต่ข้อดี คือ ระบบอเมริกันมาใช้ทำให้ฟิลิปปินส์ยึดโยงที่ตัวระบบกลไกมากกว่ามุ่งเน้นที่ตัวบุคคล

               

          ระบบประชาธิปไตยจะเดินไปพร้อมกับแนวคิดเศรษฐกิจเสรีนิยม ทุนนิยม ซึ่งแน่นอนว่าระบบนี้เป็นระบบที่มือใครยาว สาวได้สาวเอา นักการเมืองเป็นตัวแทนของประชาชนก็จริง แต่ในโลกความเป็นจริงแล้ว นักการเมือง คือ ตัวแทนของกลุ่มผลประโยชน์ (Interested Group)  เป็นผู้พยายามประสานผลประโยชน์ของคนกลุ่มหนึ่งที่เลือกตนเองเข้ามาเพื่อผลักดันนโยบาย กฎหมายต่าง ๆ ให้เป็นรูปธรรม

               

          โดยภาพรวมการพัฒนาประเทศฟิลิปปินส์นั้น ค่อยเป็นค่อยไป แม้จะมีสะดุดในบางช่วง แต่น่าสนใจว่ารัฐบาลทุกชุดของฟิลิปปินส์พยายามมุ่งไปที่การสร้างเศรษฐกิจให้เติบโต

               

          ชัยชนะของนายดูเตร์เต มาพร้อมกับคำมั่นสัญญาของรัฐบาลใหม่ที่จะแก้ปัญหาอาชญากรรมโดยเน้นการปราบปรามที่รุนแรง ขณะเดียวกัน รัฐบาลของเขาไม่ละเลยคนยากจน พยายามที่ลดปัญหาช่องว่างทางรายได้ระหว่างคนจนกับคนรวย สร้างงานและกระจายรายได้ให้ลงไปถึงชาวชนบทมากขึ้น

 

          ข้อมูล Factsheet เดือนมิถุนายน ปี 2559 ของ กรมส่งเสริมการค้าระหว่างประเทศ ได้รายงานผลการคาดการณ์จาก IMF ว่า ในปีนี้ อัตราการเติบโตของเศรษฐกิจฟิลิปปินส์อยู่ที่ร้อยละ 6 โดยเฉพาะการเติบโตอย่างรวดเร็วของภาคบริการ

               

          เทรนด์การค้าการลงทุนในฟิลิปปินส์เริ่มสนใจใน การพัฒนาธุรกิจบริการรับจ้างบริหารระบบธุรกิจหรือ Business Process Outsourcing (BPO) ทั้งในเมืองหลักและเมืองรอง นอกจากนี้รัฐบาลเองพยายามเร่งสร้างเมืองใหม่เพื่อรองรับการเติบโตของอุตสาหกรรม BPO และเป็นแรงดึงดูดให้คนฟิลิปปินส์ที่ทำงานในต่างแดนให้กลับมาทำงานในเมืองใหม่ที่จะเป็นเขตธุรกิจสำคัญต่อไปในอนาคต

               

          ผลงานชิ้นสุดท้ายของอดีต ประธานาธิบดีเบนิกโญ่ นอยนอย อาควิโน คือ การทำให้ GDP ฟิลิปปินส์ในไตรมาสแรกของปีนี้ ซึ่งเป็นไตรมาสสุดท้ายภายใต้การบริหารงานของเขา ขยายตัวถึงร้อยละ 6.9 ซึ่งเป็นอัตราที่สูงที่สุดในเอเชีย

 

 

แนวโน้มอัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของฟิลิปปินส์เป็นไปอย่างต่อเนื่อง เฉลี่ยแล้วเกิน 6%

ภาพจาก http://www.bworldonline.com/DataViz/images/p2big_061215.png

 

          ทั้งนี้หากรัฐบาลใหม่ของนายดูเตร์เตสานต่อนโยบายเศรษฐกิจอย่างต่อเนื่องย่อมมีโอกาสดันให้ GDP ฟิลิปปินส์ปีนี้ขยายตัวมากถึงร้อยละ 6.8-7.8

               

          นักวิเคราะห์เศรษฐกิจมองว่าปัจจัยที่เร่งให้เศรษฐกิจเกิดแรงขับเคลื่อนนั้นมาจากปัจจัยทางด้าน อุปสงค์ภายใน(Domestic Demand) ที่มาจากการก่อสร้างซึ่งขยายตัวถึงร้อยละ 12 ส่วนหนึ่งมาจากการขยายตัวของการก่อสร้างโครงการภาครัฐ ซึ่งขยายตัวมากถึงร้อยละ 39.9

               

          ขณะเดียวกันแรงขับเคลื่อนจาก Supply Side มาจากภาคอุตสาหกรรมและการบริการ ซึ่งขยายตัวถึงร้อยละ 8.7

               

          อย่างไรก็ดี ภาคการเกษตรกลับไม่เข้มแข็งดังที่คาดไว้ เนื่องจากเกิดการหดตัวถึงร้อยละ 4.4 ผลจาก ปรากฏการณ์เอลนิญโญ

               

          อีกปัจจัยที่น่าสนใจ คือ บทบาทชนชั้นกลางในฟิลิปปินส์ที่ขยายตัวมากขึ้น การขยายตัวของชนชั้นกลางได้เพิ่มกำลังซื้อให้เศรษฐกิจฟิลิปปินส์เติบโตเร็วขึ้น เกิดการพัฒนาเมือง ส่งผลให้มีการบริโภคสินค้าบางชนิดเพิ่มตามไปด้วย เช่น รถยนต์ ข้าวสาลี และอาหารสำเร็จรูป เครื่องใช้ภายในบ้าน เป็นต้น

               

          อย่างไรก็ดี ฟิลิปปินส์ยังขาดโครงสร้างพื้นฐานภายในที่จะมาเป็นตัวกระตุ้นให้เศรษฐกิจนั้นขับเคลื่อนได้เต็มศักยภาพ ขณะเดียวกันระบบโลจิสติกส์ยังไม่ดีพอเป็นปัจจัยที่ทำให้การพัฒนาทำได้ไม่เต็มที่ ทั้งนี้ต้องเข้าใจว่าภูมิประเทศที่เป็นเกาะของฟิลิปปินส์ส่งผลให้ฟิลิปปินส์ไม่สามารถพัฒนาตนเองเรื่องโลจิสติกส์ได้เต็มที่

               

          การสร้างเส้นทางคมนาคมขนส่งที่สะดวกภายในประเทศย่อมทำให้เศรษฐกิจขยายตัวได้อย่างรวดเร็ว กรณีฟิลิปปินส์นั้น ด้วยความที่สภาพภูมิประเทศเป็นเกาะ การขนส่งจึงเน้นไปที่เรือเป็นหลัก จนกระทั่งในปี 2003 เริ่มมีการพัฒนาการขนส่งที่เรียกว่า roll-on roll-off (ro-ro)[1]

               

          การขนส่งแบบ ro-ro มีวัตถุประสงค์เพื่อลดการขนส่งโดยใช้เรือระหว่างหมู่เกาะภายในประเทศ ซึ่งการขนส่งแบบดังกล่าว ทำให้ยานพาหนะสามารถขับขึ้นเรือและขนส่งสินค้าได้โดยที่ไม่ต้องนำสินค้าลงเรือ ซึ่งจะทำให้ประหยัดต้นทุนและเวลาได้มาก

 

[1] ผู้สนใจเรื่องการขนส่งแบบ ro-ro โปรดดู รายงานพิเศษ เรื่อง การขนส่งภายในประเทศของฟิลิปปินส์: อุปสรรคในการทางธุรกิจและแนวทางใน อนาคต http://www.ditp.go.th/ditp_pdf.php?filename=contents_attach/131263/131263.pdf&title=131263

 

 

การขยายเส้นทางคมนาคมทางถนนเชื่อมทางเรือ แบบ ro-ro (ภาพจาก วิกิพีเดีย)

 

          รัฐบาลฟิลิปปินส์ประกาศนโยบายสนับสนุนการขนส่งแบบ ro-ro โดยเปิดถนนทางหลวงเชื่อมโยงภูมิภาคต่าง ๆ ในฟิลิปปินส์ แบ่งเป็น 3 สาย คือตะวันตก ตะวันออกและภาคกลาง ซึ่งประกอบ ไปด้วย 12 เส้นทางหลัก

               

          โครงการดังกล่าว มีผลดีต่อเศรษฐกิจโดยเฉพาะเศรษฐกิจตามหมู่เกาะขนาดเล็ก เพราะลดต้นทุนการขนส่งลงได้มาก เนื่องจากไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายในการจัดการกับสินค้าและยังมีผลดีอื่น ๆ อีก เช่น

• ขนส่งสินค้าได้มีประสิทธิภาพมากขึ้น โดยการขนส่งระหว่างมินดาเนาและลูซอนใช้เวลาลดลงกว่า 12 ชั่วโมง
• ต้นทุนการขนส่งลดลงโดยการขนส่งระหว่างมินดาเนาและลูซอน มีต้นทุนต่ำกว่าเดิมกว่าร้อยละ 30
• เกิดจุดเชื่อมโยงเส้นทางระหว่างเกาะและภูมิภาคมากขึ้น
• ตลาดในภูมิภาคมีการขยายตัว
• ภาคท่องเที่ยวได้รับประโยชน์
• การพัฒนาท้องถิ่นขยายตัวอย่างต่อเนื่อง
• อุตสาหกรรมการเดินเรือภายในประเทศมีการปรับโครงสร้างและมีความสามารถทางการแข่งขันมากขึ้น เนื่องจาก ro-ro ทำให้การเดินเรือแบบเดิมลดลงได้

 

          อาจกล่าวได้ว่า ฟิลิปปินส์ในวันข้างหน้า พวกเขากำลังจะกลายเป็นผู้เล่นสำคัญในเวทีเศรษฐกิจ การค้า การลงทุนของโลก เป็นดินแดนแห่งโอกาสและทางเลือกใหม่ ๆ สำหรับนักลงทุนที่ต้องการเปิดตลาดและมองเห็นกำลังซื้อที่เติบโตขึ้นเรื่อย ๆ

 

บทส่งท้าย

 

          ซีรีส์ชุดเปิดประตูสู่ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน ผู้เขียนเริ่มต้นเขียนตั้งแต่ปี พ.ศ.2555 โดยเกิดแรงบันดาลใจหลังจากที่เดินทางไปประชุมราชการที่ประเทศมาเลเซีย และได้มีโอกาสพูดคุยแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับเพื่อนข้าราชการในกลุ่มอาเซียน

               

          คำถามหนึ่งที่ทำให้ผู้เขียนคิดอยากจะเขียนซีรีส์ชุดนี้ คือ เรารู้จักประเทศเพื่อนบ้านเรามากน้อยแค่ไหน เรารู้จักประวัติศาสตร์ความเป็นมาของเพื่อนบ้านเรามากน้อยเพียงใด

               

          โดยส่วนตัวแล้ว ผู้เขียนเชื่อใน บริบทของอาเซียน (ASEAN Context) ที่ทุกประเทศในภูมิภาคนี้มีความคล้ายคลึงกันในเรื่องวิธีคิด แต่ก็มีความหลากหลายในแนวทางที่เดิน

               

          ยกตัวอย่าง ภูมิภาคของเรา มีความแตกต่างอย่างชัดเจนในเรื่องการจัดการปัญหาคอร์รัปชัน เคยสงสัยหรือไม่ว่าทำไมเกือบทุกประเทศในอาเซียนจึงมีสถานการณ์การทุจริตคอร์รัปชันชันไม่แตกต่างกัน คือ อยู่ในสภาพที่แย่พอ ๆ กัน แต่กรณีสิงคโปร์แล้ว กลับเป็นประเทศที่ติดอันดับโปร่งใสมากที่สุดประเทศหนึ่งของโลก

               

          ASEAN Context ทำให้เรารู้ว่า ประเทศส่วนใหญ่ในภูมิภาคนี้มีการบังคับใช้กฎหมายที่ไม่เข้มงวดเท่ากับสิงคโปร์ ขณะเดียวกัน การครองอำนาจรัฐที่ยาวนานของ นายลี กวน ยิว และพรรคกิจประชาคม PAP ทำให้โครงสร้างทั้งทางการเมือง สังคม เศรษฐกิจของสิงคโปร์เปลี่ยนแปลงไปจนกลายเป็นประเทศพัฒนาที่มีรายได้ต่อหัวของประชากรสูงอันดับต้น ๆ ในโลก

               

          หรือทำไมผู้นำที่ครองอำนาจยาวนานอย่าง ซูฮาร์โต้ แห่งอินโดนีเซีย มาร์กอส ฟิลิปปินส์ จึงถูกโค่นล้มจากประชาชน ขณะที่ผู้นำอย่าง ดร.มหาเธร์ มูฮัมหมัด หรือ นายลี กวน ยิว ซึ่งครองอำนาจยาวนานพอ ๆ กันกลับถูกจดจำในฐานะรัฐบุรุษผู้พลิกโฉมหน้าประเทศ

               

          สิ่งต่าง ๆ เหล่านี้ เราเรียนรู้จาก ASEAN Context ทำให้เรามองเห็นประวัติศาสตร์ เศรษฐกิจ การเมือง สังคมของประเทเพื่อนบ้านใกล้ตัวเรา

               

          เช่นเดียวกัน เพื่อนบ้านใน กลุ่มประเทศลุ่มแม่น้ำโขง CLMV หรือ กัมพูชา สปป.ลาว เมียนมาร์ และเวียดนาม เป็นกลุ่มเศรษฐกิจสำคัญในอาเซียนที่โตวันโตคืน เต็มไปด้วยโอกาสและความท้าทายในการพัฒนาเศรษฐกิจ ที่สำคัญทุกประเทศล้วนเชื่อมโยงผู้คนด้วยถนนทั้งทางกายภาพและวัฒนธรรม

               

          ผู้เขียนชื่นชอบความเป็นอาเซียน เพราะรู้สึกเสมอว่า อาเซียนเป็นชุมชนใหญ่ที่มีประวัติศาสตร์รากฐานมายาวนาน มีความภาคภูมิใจในความเป็นชาติของตัวเอง ผ่านร้อนผ่านหนาวมาด้วยกัน กว่าจะมาสร้างชาติและรวมกลุ่มเป็นภูมิภาคนี้ได้

 

 

ท้ายที่สุด ผู้เขียนขอปิดซีรีส์ด้วยคำขวัญอาเซียนที่ว่า
"One Vision One Identity One Community"
พบกันใหม่ ฉบับหน้ากับ ซีรีส์ชุด เส้นทางสายใหม่ในศตวรรษที่ 21 ครับ