สำหรับการดำเนินกิจกรรมการผลิตมักเกิดความสูญเปล่าขึ้นในรูปแบบต่าง ๆ ซึ่งไม่เพียงแค่ส่งผลต่อการดำเนินงาน แต่ยังมีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมที่ยากต่อการประเมินได้ ดังนั้นจึงมีความจำเป็นต้องทำการวิเคราะห์และควบคุมต้นทุนที่เกิดจากความสูญเปล่า โดยทั่วไประบบบัญชีปัจจุบันจะไม่คำนึงถึงปัญหาความสูญเปล่า เนื่องจากความสูญเปล่าและค่าใช้จ่ายการกำจัดสิ่งตกค้างที่เกิดขึ้นจะไม่ได้สร้างมูลค่าเพิ่มให้กับลูกค้า ดังนั้นจึงไม่ได้บันทึกและรวมต้นทุนที่เกิดขึ้น โดยเฉพาะสิ่งตกค้างจากการผลิต (Manufacturing Residual) ดังเช่น ผลิตภัณฑ์ผลพลอยได้ (By Product) สินค้าที่เสียหาย (Spoiled Goods) เศษวัสดุ (Scrap) เป็นต้น ซึ่งผู้จัดการหรือนักบัญชีมักไม่แสดงความสูญเปล่าเหล่านี้เนื่องจากเหตุผลหลัก คือ

1.ผู้จัดการ มีความเชื่อว่าต้นทุนหรือรายได้ที่เกิดจากการรีไซเคิล (Recycle) ของสิ่งตกค้างที่เกิดขึ้นในกิจกรรมการผลิต มีสัดส่วนน้อยมากเมื่อเทียบกับรายได้หรือค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้น

รูปที่ 1 แผนภาพจำแนกประเภทสิ่งตกค้างจากการผลิต

สำหรับการพัฒนาระบบการควบคุมต้นทุนความสูญเปล่าของสิ่งตกค้างจะต้องมีการวัดผลและจำแนกประเภทความสูญเปล่า โดยทั่วไปต้นทุนความสูญเปล่าสามารถจำแนกได้เป็นประเภทต่าง ๆ ดังนี้

1.ต้นทุนการเกิดความสูญเปล่าน้อยที่สุด (Waste Minimization Costs)

2.ต้นทุนความสูญเปล่าการผลิต (Waste Production Costs)

3.ต้นทุนการกำจัดความสูญเปล่า (Waste Disposition Costs)

4.ต้นทุนความสูญเปล่าภายนอก (Waste Externality Costs)

สำหรับต้นทุนความสูญเปล่า 2 ประเภทแรก จะเกิดขึ้นภายในโรงงานจึงถูกรวมเรียกว่า ต้นทุนความสูญเปล่าภายใน (Internal Waste Costs) ส่วนความสูญเปล่า 2 ประเภทหลังจะเกิดขึ้นภายนอกโรงงาน จึงเรียกว่าต้นทุนความสูญเปล่าภายนอก (External Waste Costs) โดยมีรายละเอียด ดังนี้

โดยทั่วไปกิจกรรมการผลิตก่อให้เกิดต้นทุนความสูญเปล่าภายในที่ไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ นั่นคือ การเกิดความสูญเสียทางทรัพยากร ที่รวมถึง แรงงานทางตรงและวัสดุ ดังนั้นผู้จัดการหรือหัวหน้าสายการผลิตจึงมุ่งรับผิดชอบเฉพาะความสูญเปล่าการผลิตที่สามารถควบคุมได้ โดยไม่คำนึงถึงความสูญเปล่าที่ไม่สามารถควบคุมได้ และก่อให้เกิดความสูญเสียต่อองค์กร ซึ่งระบบบัญชีต้นทุนจะใช้แนวทางต้นทุนมาตรฐานเพื่อลดความสูญเปล่าที่ไม่สามารถควบคุมได้ให้เกิดน้อยที่สุด แต่ที่จริงแล้วต้นทุนมาตรฐานเหมาะสำหรับแนวคิดความสูญเปล่าน้อยที่สุดมากกว่า

สำหรับความสูญเปล่ารูปแบบอื่นที่เกิดขึ้นภายในโรงงานจะแสดงด้วยต้นทุนสิ่งแวดล้อมโรงงาน (Factory Environmental Cost) เนื่องจากความสูญเปล่านี้จะส่งผลต่อการปฏิบัติงานและสุขภาพของแรงงาน โดยแสดงในรูปของ ความล่าช้า เวลาว่าง (Idle Time) ค่าล่วงเวลา (Overtime) และรวมถึงค่าชดเชยต่าง ๆ เช่น ค่าประกันสุขภาพ (Health Insurance) ค่ารักษาพยาบาล และค่าชดเชยจากความทุพพลภาพ (Disability Compensation) ซึ่งรวมอยู่กับต้นทุนภายใน (Internal Costs)

.

รูปที่ 2 ตัวอย่างใบบันทึกติดตามความสูญเปล่า

สำหรับค่าใช้จ่ายสำหรับจัดเตรียมการกำจัดจะถูกรวมกับต้นทุนการผลิตภายใน (Internal Production Cost) เช่น ค่าใช้จ่ายจัดเก็บ การบรรจุหีบห่อ และรวมถึงการรีไซเคิล  

ต้นทุนประเภทนี้ จะประกอบด้วย ค่าใช้จ่ายการขนย้ายไปยังจุดกำจัด การตรวจติดตามการกำจัด ค่าใช้จ่ายจากการลงทุนอุปกรณ์และสถานที่กำจัดสิ่งตกค้าง

รูปที่ 3 แผนภาพความสูญเปล่าที่เกิดจากการผลิต

โดยทั่วไปความสูญเปล่ารวมที่เกิดขึ้นสามารถถูกนำกลับมาใช้ใหม่ ดังนั้นความสูญเปล่าสุทธิ อาจถูกนำกลับมาใช้ใหม่หรือถูกกำจัดออกจากระบบ ซึ่งแสดงด้วยความสัมพันธ์ ดังนี้

ความสูญเปล่าสุทธิ = ความสูญเปล่ารวมที่เกิดขึ้น - ความสูญเปล่าที่ถูกนำกลับมาใช้ใหม่

ส่วนเศษวัสดุ (Scrap) ที่ไม่สามารถนำมากลับมาใช้ได้อีก ก็ควรกำจัดทิ้งในช่วงเวลาที่เหมาะสมโดยก่อนดำเนินการกำจัด ควรทำการคัดแยกประเภทวัสดุ หรือ Scrap

โดยทั่วไปแต่ละองค์กรจะมีความพยายามในการลดความสูญเปล่าเพื่อสร้างความสามารถทำกำไรและยกระดับศักยภาพการแข่งขัน โดยเฉพาะการลดผลกระทบของสิ่งแวดล้อมที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินธุรกิจซึ่งส่งผลโดยตรงต่อการอนุรักษ์วัตถุดิบ รวมทั้งลดมลภาวะของอากาศ น้ำ และที่ดิน ซึ่งเกิดจากกิจกรรมการผลิต สำหรับการลดความสูญเปล่าโดยรวมหรือนิเวศวิทยาอุตสาหกรรม จะเกี่ยวข้องกับแนวคิดวงจรชีวิตผลิตภัณฑ์โดยรวม ตั้งแต่การออกแบบผลิตภัณฑ์ตลอดจนหมดอายุการใช้งาน โดยที่แนวคิดการลดความสูญเปล่าโดยรวม หมายถึง การออกแบบ การผลิต การกระจายสินค้า และการดำเนินธุรกิจในแนวทางประหยัดการใช้ทรัพยากรต่าง ๆ เช่น วัสดุ พลังงาน และมุ่งแนวทางการนำวัสดุกลับมาใช้ จากแนวทางดังกล่าวจึงสอดคล้องกับปรัชญา การออกแบบเพื่อสิ่งแวดล้อม ที่มุ่งการออกแบบกระบวนการผลิตภัณฑ์เพื่อสิ่งแวดล้อม ดังตัวอย่างแนวทางปฏิบัติ ดังนี้

- การใช้วัสดุที่เป็นพิษและวัสดุที่ใช้พลังงานในการแปรรูปน้อยที่สุด

- เพิ่มการใช้วัสดุที่สามารถนำกลับมาใช้และไม่เป็นภัยต่อสิ่งแวดล้อม

- การออกแบบผลิตภัณฑ์ให้สะดวกต่อการซ่อมแซม

- การออกแบบผลิตภัณฑ์ให้สะดวกต่อการถอดประกอบหลังจากหมดอายุการใช้งาน

สำหรับแนวคิดการออกแบบสำหรับการถอดประกอบ (Design for Disassembly) จะพิจารณาแนวทางการถอดชิ้นส่วนผลิตภัณฑ์ออกจากกันหลังจากหมดสภาพการใช้งานและประเด็นสำคัญในการออกแบบเพื่อแยกชิ้นส่วนสำหรับการนำกลับมาใช้ใหม่ ทำให้หลายองค์กรพัฒนาการนำเศษซากและวัสดุกลับมาใช้ใหม่เพื่อสร้างผลิตภัณฑ์ ดังเช่น BMW ได้มีการออกแบบยานยนต์ โดยใช้ชิ้นส่วนที่สามารถทำการถอดแยกตลอดทั้งคันและนำกลับมาใช้ได้อีก ซึ่งส่งผลต่อการลดความสูญเปล่าและก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมทางอุตสาหกรรมน้อยที่สุด

รูปที่ 4 แผนภาพแนวคิดการออกแบบเพื่อสิ่งแวดล้อม (Design for Environment)

สำหรับช่วงนี้จะเป็นการนำเสนอตัวอย่างของการจำแนกและวิเคราะห์ต้นทุนความสูญเปล่าในอุตสาหกรรมสำหรับรอบเวลา 3 ปี โดยในปีที่สามจะแบ่งเป็นรอบไตรมาสเพื่อช่วยให้ผู้บริหารสามารถระบุแนวโน้มและความสัมพันธ์ระหว่างประเภทความสูญเปล่า

สำหรับตารางที่  2 แสดงตัวอย่างการจำแนกต้นทุนการกำจัดสุทธิ (Net Disposal Cost) ซึ่งจำแนกรายการค่าใช้จ่ายกำจัดสิ่งตกค้างแต่ละประเภทและค่าโสหุ้ยที่เกิดขึ้น (Overhead) ทั้งภายในและภายนอกสถานที่ (On-site & Off-site costs) รวมทั้งผลลัพธ์จากการนำเศษวัสดุกลับมาใช้ใหม่หลังการรีไซเคิล เพื่อจัดทำรายงานเสนอต่อผู้บริหาร

ตารางที่ 2 ตัวอย่างการจำแนกต้นทุนการกำจัดสุทธิ

การควบคุมความสูญเปล่าจะมีบทบาทสำคัญต่อการบริหารและเชื่อมโยงกับระบบบัญชีบริหาร โดยแสดงถึงการชี้วัดประเด็นต่าง ๆ ดังนี้ :

- การวัดถึงความไร้ประประสิทธิภาพของกระบวนการ

- ความบกพร่องของการควบคุมคุณภาพผลิตภัณฑ์ (การเกิดของเสีย)

- ความเหมาะสมของเครื่องจักรและทักษะแรงงานในแต่ละกระบวนการ

- รับทราบปัญหาที่ถูกปกปิดจากผู้ควบคุมงาน (Hiding Problems from Superiors)

นอกจากนี้การบันทึกข้อมูลต้นทุนอย่างแม่นยำและการจัดทำรายงานจำแนกประเภทต้นทุนความสูญเปล่าจะทำให้ระบุความสูญเสียต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นอย่างชัดเจนและใช้สนับสนุนการตัดสินใจต่อฝ่ายบริหาร (Management Decision-making) อย่างมีประสิทธิผล