ผศ.วิวัฒน์ อภิสิทธิ์ภิญโญ
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน นครราชสีมา, wiwatapi@gmail.com

การวิเคราะห์ต้นทุน ปริมาณ กำไรสามารถนำมาใช้เพื่อการประเมินค่าระดับยอดขายที่ทำให้สามารถบรรลุเป้าหมายกำไรที่ต้องการได้ แนวทางที่เป็นไปได้ 2 ประการคือ การวางแผนรายได้และการวางแผนต้นทุน

ผู้บริหารสามารถนำแนวคิดต้นทุน ปริมาณ กำไรมาใช้เพื่อการวางแผนรายได้ โดยนำแนวคิดดังกล่าวมาทำการประเมินค่าหาระดับรายได้ ว่าระดับยอดขายที่เท่าไหร่จึงจะทำให้กิจการสามารถบรรลุเป้าหมายกำไรที่ต้องการได้

จากข้อมูลของกิจการ ABC อุตสาหกรรม ถ้ากิจการตั้งเป้าหมายกำไรที่ต้องการสำหรับปีไว้เท่ากับ 135,000 บาท ถามว่าจะต้องขายสินค้าให้ได้จำนวนกี่หน่วยจึงจะบรรลุเป้าหมายกำไรที่ต้องการได้ 

ถ้าทราบหน่วยขายแล้วและต้องการคำนวณเป็นยอดขาย คำนวณได้ดังนี้
ยอดขาย = 2,800 หน่วย x 150 บาท
= 420,000 บาท
หรือถ้าต้องการคำนวณเป็นยอดขายจากสูตรวิธีกำไรส่วนเกิน สามารถทำได้ดังนี้

การตัดสินใจในเรื่องของการวางแผนต้นทุน ผู้บริหารต้องทราบปริมาณการขายและเป้าหมายกำไรที่ต้องการ เพื่อจะนำมาทำการคำนวณหาค่าต้นทุนผันแปรและต้นทุนคงที่ที่จะทำให้สามารถบรรลุเป้าหมายที่ต้องการได้

จากข้อมูลของกิจการ ABC อุตสาหกรรม สมมติว่าถ้ากิจการขายสินค้าได้ 2,800 หน่วยต่อปี ผู้บริหารกำลังพิจารณาที่จะซื้อเครื่องจักรใหม่มาใช้ซึ่งคาดการณ์ว่าจะช่วยทำให้ต้นทุนผันแปรต่อหน่วยลดลงไปได้แต่ต้นทุนคงที่จะเพิ่มขึ้นเท่ากับ 2,100 บาทต่อเดือน ซึ่งจะเท่ากับ 25,200 บาทต่อปี ต้นทุนผันแปรต่อหน่วยจะต้องลดลงเหลือเท่าใดจึงจะทำให้กิจการมีกำไรตามเป้าหมายที่ต้องการจำนวน 135,000 บาทที่ระดับหน่วยขายดังกล่าว สมมติให้ปัจจัยอื่น ๆ นอกเหนือจากต้นทุนผันแปรและต้นทุนคงที่ยังคงไม่เปลี่ยนแปลง

Q = 2,800 หน่วย
p = 150 บาทต่อหน่วย
v = ไม่ทราบค่า (แต่เดิมเท่ากับ 60 บาทต่อหน่วย)
f = ต้นทุนคงที่เดิม + ต้นทุนคงที่ที่จะเพิ่มขึ้น
f = 117,000 + 25,200 = 142,200 บาทต่อปี
O = 135,000 บาทต่อปี

ถ้าต้นทุนคงที่มีการเปลี่ยนแปลงเพิ่มขึ้นดังกล่าว ที่ระดับปริมาณการขายเท่าเดิม กิจการจะต้องควบคุมให้ต้นทุนผันแปรต่อหน่วยลดลงเหลือเพียง 51 บาทต่อหน่วยจึงจะสามารถบรรลุกำไรตามเป้าหมายที่ตั้งไว้เท่าเดิมได้

จากข้อมูลของกิจการ ABC อุตสาหกรรม สมมติว่าผู้บริหารกำลังพิจารณาทบทวนเงินเดือนและค่านายหน้าของพนักงาน แต่เดิมนั้นพบว่าต้นทุนคงที่เดือนละ 9,750 บาทนั้นมีเงินเดือนพนักงานรวมอยู่ด้วย 4,000 บาท ส่วนต้นทุนผันแปรต่อหน่วย 60 บาทมีค่านายหน้ารวมอยู่ด้วย 15 บาท หรือเท่ากับ 10% ของราคาขาย              

พนักงานขายขอให้ขึ้นเงินเดือนให้อีกเดือนละ 560 บาท ผู้บริหารจะขึ้นเงินเดือนให้ถ้าอัตราค่านายหน้าที่ต้องจ่ายลดลงเท่านั้น ผู้บริหารควรจะลดค่านายหน้าให้เหลือเท่าใด กิจการจึงจะมีกำไรตามเป้าหมายที่ต้องการจำนวน 135,000 บาทเหมือนเดิม โดยที่กิจการยังคงขายสินค้าได้เท่ากับ 2,800 หน่วยเท่าเดิม

v = อัตราค่านายหน้า x ราคาขายต่อหน่วย + ต้นทุนผันแปรอื่น ๆ ต่อหน่วย
v = c x 150 + 45
f = ต้นทุนคงที่เดิม + เงินเดือนพนักงานที่จะเพิ่มขึ้น
f = 117,000 + 6,720 = 123,720 บาทต่อปี
กำหนดให้
c = อัตราค่านายหน้า

ในสถานการณ์นี้ผู้บริหารต้องปรับลดค่านายหน้าจาก 10% เหลือเพียง 8.40% เท่านั้น กิจการจึงจะสามารถรักษาระดับความสามารถในการทำกำไรไว้เท่าเดิมได้ และสามารถจ่ายเงินเดือนพนักงานขายเพิ่มขึ้นได้เดือนละ 560 บาทตามที่ต้องการ

จากข้อมูลของกิจการ ABC อุตสาหกรรม สมมติว่ากิจการเสียภาษีเงินได้ที่อัตรา 20% ผู้บริหารยังคงต้องการให้มีกำไรตามเป้าหมายหลังหักภาษีเงินได้เท่ากับ 135,000 บาทเหมือนเดิม ในกรณีนี้กิจการจะต้องขายสินค้ากี่หน่วยจึงจะบรรลุเป้าหมายที่ต้องการ ถ้าข้อมูลเกี่ยวกับราคาขาย ต้นทุนคงที่และต้นทุนผันแปรยังคงเท่าเดิม

ถ้ากิจการต้องการให้ได้กำไรหลังหักภาษีเท่ากับ 135,000 บาท ดังนั้นจะต้องทำกำไรก่อนหักภาษีเงินได้ให้ได้เท่ากับ 168,750 บาท แสดงได้ดังนี้

ดังนั้นเมื่อค่าภาษีเงินได้ถูกรวมไว้ในการพิจารณาเพื่อการตัดสินใจเกี่ยวกับต้นทุน และราคาขายด้วยแล้ว รูปแบบสูตรต้นทุน ปริมาณ และกำไรจึงสามารถแสดงใหม่ได้ดังนี้

เมื่อเปรียบเทียบกับตัวอย่างที่ 8 พบว่ากิจการต้องขายสินค้าให้ได้เพิ่มขึ้นอีก 375 หน่วย จากเดิม 2,800 หน่วย นั่นคือต้องขายสินค้าให้ได้ 3,175 หน่วยจึงจะมีกำไรหลังหักภาษีเงินได้เท่ากับ 135,000 บาท

วิธีการที่สะดวกในการวิเคราะห์ต้นทุน ปริมาณ กำไรคือการใช้การวัดค่าต้นทุนฐานปริมาณ นั่นคือการวัดค่าต้นทุนจะใช้ฐานหน่วยผลิตและขาย แนวคิดที่กล่าวถึงข้างต้นนั้นเป็นการวิเคราะห์ภายใต้ข้อสมมติการวัดค่าฐานปริมาณ ทางเลือกอีกวิธีการหนึ่งที่ใช้ในการวัดค่าต้นทุนคือ วิธีการต้นทุนฐานกิจกรรม     

ต้นทุนฐานกิจกรรมจะทำการอธิบายค่าตัวผลักดันต้นทุนที่มีรายละเอียดมากขึ้นสำหรับระดับกิจกรรมที่เป็นต้นทุนทางอ้อม เช่น การติดตั้งเครื่องจักร การขนย้ายวัตถุดิบ การตรวจสอบ และงานทางวิศวกรรม เป็นต้น ในทางตรงกันข้ามวิธีการต้นทุนฐานปริมาณจะรวมรายการต้นทุนทางอ้อมของกิจกรรมในลักษณะดังกล่าวที่เป็นต้นทุนคงที่ซึ่งจะไม่ผันแปรไปตามหน่วยผลิตและขาย

ต้นทุนฐานกิจกรรมจะทำให้ได้มาซึ่งรายละเอียดในการประเมินค่าต้นทุนที่มีความถูกต้องมากขึ้น เนื่องจากแนวคิดต้นทุนฐานกิจกรรมจะอธิบายและทำการติดตามต้นทุนทางอ้อมเข้าสู่หน่วยผลิตภัณฑ์มากกว่าที่จะรวมคำนวณไปในกลุ่มต้นทุนคงที่ทั้งหมดในลักษณะเดียวกับที่ปฏิบัติตามต้นทุนฐานปริมาณ การวิเคราะห์ต้นทุน ปริมาณ กำไรโดยนำแนวคิดต้นทุนฐานกิจกรรมมาประยุกต์ใช้ร่วมด้วยนั้นมีวิธีการอย่างไรพิจารณาได้จากตัวอย่างที่ 12

จากข้อมูลของกิจการ ABC อุตสาหกรรมในตัวอย่างที่ 8 ซึ่งเป็นการวิเคราะห์ต้นทุน ปริมาณ กำไรที่ทำได้ไม่ยากภายใต้ระบบต้นทุนฐานปริมาณ ทำให้ทราบว่ากิจการจะต้องขายสินค้าเท่าใดจึงจะมีกำไรตามเป้าหมายที่ต้องการ สูตรการคำนวณที่ใช้และผลลัพธ์ที่ได้คือ 

การวิเคราะห์ต้นทุน ปริมาณ กำไรโดยใช้ต้นทุนฐานกิจกรรมจะทำได้อย่างไร ถ้าสมมติว่าฝ่ายบัญชีต้นทุนสามารถระบุได้ว่าต้นทุนคงที่ประมาณ 15,000 บาทเป็นต้นทุนในการดำเนินกิจกรรมระดับกลุ่มการผลิต เช่น การติดตั้งเครื่องจักรและการตรวจสอบคุณภาพ เป็นต้น ต้นทุนเหล่านี้สามารถระบุเข้าสู่แต่ละกลุ่มการผลิตได้โดยตรง แม้ว่าจะไม่สามารถระบุเข้าสู่หน่วยการผลิตแต่ละหน่วยได้ก็ตาม 

ฝ่ายบัญชีต้นทุนประมาณการว่าถ้าทำการผลิตประมาณ 3,000 หน่วย จำนวนหน่วยในกลุ่มการผลิตหนึ่ง ๆ เท่ากับ 30 หน่วย คิดเป็นจำนวนกลุ่มการผลิตได้เท่ากับ 100 กลุ่ม ต้นทุนการผลิตต่อกลุ่มจะเท่ากับ 150 บาทต่อกลุ่ม (15,000 บาท/100 กลุ่ม) จากข้อมูลดังกล่าวสามารถแสดงลำดับขั้นในการวิเคราะห์ต้นทุน ปริมาณ กำไรโดยการนำระบบต้นทุนฐานกิจกรรมมาประยุกต์ใช้ได้ดังนี้

ขั้นที่ 1 กำหนดรูปแบบต้นทุนคงที่ใหม่ได้ว่า
ต้นทุนคงที่ = ต้นทุนคงที่ฐานปริมาณ + ต้นทุนคงที่ฐานกิจกรรม
f = f_VB + f_AB

กำหนดให้
f_VB = ต้นทุนคงที่ฐานปริมาณ ต้นทุนคงที่ในส่วนนี้ไม่ผันแปรไปตามตัวผลักดันต้นทุนฐานกิจกรรม ในที่นี้เหลือเพียง 102,000 บาท (117,000 บาท - 15,000 บาท)

f_AB = ต้นทุนคงที่ฐานกิจกรรม ต้นทุนคงที่ในส่วนนี้ผันแปรไปตามตัวผลักดันต้นทุนฐานกิจกรรม ในที่นี้เท่ากับ 15,000 บาท ซึ่งเป็นส่วนที่ระบุได้ว่าเป็นต้นทุนที่จำเป็นต่อหน่วยการผลิตจำนวน 3,000 หน่วย คิดเป็นกลุ่มการผลิตจำนวน 100 กลุ่มโดยทุก ๆ 1 กลุ่มการผลิตจะทำการผลิตได้เท่ากับ 30 หน่วย

ขั้นที่ 2 คำนวณต้นทุนผันแปรต่อตัวผลักดันที่เกี่ยวข้องตามฐานกิจกรรม สำหรับกรณีของกิจการ ABC อุตสาหกรรม กำหนดได้ดังนี้
v_AB = ต้นทุนผันแปรต่อกลุ่มสำหรับตัวผลักดันต้นทุนฐานกิจกรรม โดยนำต้นทุนคงที่ฐานกิจกรรมในขั้นที่ 1 คือ 15,000 บาท หารด้วยจำนวนตัวผลักดันตามฐานกิจกรรม ในที่นี้เท่ากับ 150 บาทต่อกลุ่ม (15,000 บาท/100 กลุ่ม)

b = จำนวนหน่วยการผลิตต่อกลุ่ม ในที่นี้เท่ากับ 30 หน่วย (3,000 หน่วย/100 กลุ่ม)
v_AB/b = ต้นทุนผันแปรต่อหน่วยผลิตสำหรับต้นทุนที่สัมพันธ์กับกลุ่มการผลิต ในที่นี้เท่ากับ 5 บาทต่อหน่วยผลิต (150 บาท/30 หน่วย)

ภายใต้วิธีต้นทุนฐานกิจกรรมนี้จะสมมติให้ขนาดของกลุ่มการผลิตมีค่าคงที่คือ 1 กลุ่มการผลิตเท่ากับ 30 หน่วยผลิต และต้นทุนรวมระดับกลุ่มการผลิตจะผันแปรไปตามจำนวนกลุ่มการผลิต เมื่อทราบจำนวนกลุ่มการผลิตที่ชัดเจนแล้วให้ทำการวิเคราะห์จำนวนหน่วยการผลิตที่จะทำให้มีกำไรตามเป้าหมายก่อนหักภาษี 135,000 บาทที่ระดับกลุ่มการผลิต 93 กลุ่มใหม่อีกครั้ง เนื่องจากกลุ่มการผลิต 93 กลุ่มจะมีต้นทุนระดับกลุ่มเกิดขึ้นโดยรวมเท่ากับ 13,950 บาทเท่านั้น (93 กลุ่มการผลิต ? 150 บาทต่อกลุ่ม) ซึ่งถือได้ว่าเป็นต้นทุนคงที่ถ้าหน่วยการผลิตยังคงไม่เกินไปกว่า 2,790 หน่วย

หน่วยผลิตและขายที่ทำให้มีกำไรก่อนหักภาษี 135,000 บาทตามระบบต้นทุนฐานกิจกรรมมีค่าเท่ากับ 2,788 หน่วยโดยประมาณ เมื่อนำไปเปรียบเทียบกับหน่วยผลิตและขายที่ทำให้มีกำไรก่อนหักภาษี 135,000 บาทตามระบบต้นทุนฐานปริมาณซึ่งมีค่าเท่ากับ 2,800 หน่วย จะพบว่าผลลัพธ์ของหน่วยผลิตและขายตามระบบต้นทุนฐานกิจกรรมนั้นมีค่าน้อยกว่าเล็กน้อย

ทั้งนี้เป็นผลเนื่องมาจากระบบต้นทุนฐานกิจกรรมยอมให้รับรู้ต้นทุนคงที่รวมระดับกลุ่มในจำนวนที่น้อยกว่าได้ตามจำนวนกลุ่มการผลิต ถ้ากลุ่มการผลิตมีจำนวนลดลงต้นทุนรวมระดับกลุ่มการผลิตจะมีจำนวนที่ลดลงไปด้วย แต่ถ้าจำนวนกลุ่มการผลิตมีจำนวนเพิ่มขึ้น ต้นทุนโดยรวมระดับกลุ่มการผลิตจะมีจำนวนเพิ่มขึ้นด้วย สำหรับกรณีนี้คือรับรู้ต้นทุนรวมระดับกลุ่มการผลิตเพียง 13,950 บาท แทนที่จะเป็น 15,000 บาทตามระบบต้นทุนฐานปริมาณ

ขนาดของกลุ่มการผลิตมีผลกระทบต่อการวิเคราะห์ต้นทุน ปริมาณ กำไรหรือไม่ อย่างไร สมมติว่าแผนการผลิตปรับให้ขนาดกลุ่มการผลิตมีจำนวนลดลงจากเดิม 30 หน่วยต่อกลุ่มการผลิตปรับลดเหลือเพียง 20 หน่วยต่อกลุ่มการผลิต แต่ต้นทุนต่อกลุ่มการผลิตยังคงเท่าเดิมคือ 150 บาท กิจการต้องผลิตและขายสินค้าจำนวนเท่าใดจึงจะมีกำไรก่อนหักภาษีเท่ากับ 135,000 บาท

จำนวนหน่วยการผลิตที่คำนวณได้ข้างต้นต้องการจำนวนกลุ่มการผลิตทั้งสิ้นเท่ากับ 144 กลุ่มโดยประมาณ (2,873 หน่วย/20 หน่วยต่อกลุ่ม) ต้นทุนรวมระดับกลุ่มการผลิตจะเท่ากับ 21,600 บาท ค่าต้นทุนรวมระดับกลุ่มที่คำนวณได้สามารถนำมาคำนวณหาค่าจำนวนหน่วยผลิตและขายใหม่อีกครั้งตามรูปแบบการวิเคราะห์ต้นทุน ปริมาณ กำไรฐานปริมาณได้ดังนี้

จะสังเกตได้ว่าจำนวนหน่วยที่ต้องทำการผลิตและขายเพื่อทำให้มีกำไรก่อนหักภาษี 135,000 บาทมีจำนวนเพิ่มขึ้นจาก 2,788 หน่วยโดยประมาณเป็น 2,873 หน่วยโดยประมาณ ซึ่งมีผลกระทบโดยตรงทำให้ต้นทุนรวมระดับกลุ่มการผลิตเพิ่มขึ้นจาก 13,950 บาทเป็น 21,600 บาททั้งนี้เนื่องมาจากขนาดการผลิตต่อกลุ่มมีขนาดลดลงเหลือเพียง 20 หน่วยต่อกลุ่มจากเดิม 30 หน่วยต่อกลุ่ม

จากการวิเคราะห์ข้างต้นจะเห็นได้ว่าการวิเคราะห์ต้นทุน ปริมาณ กำไรตามระบบต้นทุนฐานกิจกรรมช่วยทำให้สามารถทำการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างต้นทุน ปริมาณ และกำไรได้ละเอียดมากยิ่งขึ้นทั้งนี้เนื่องจากได้ทำการพิจารณาการเปลี่ยนแปลงของมูลค่าต้นทุนตามตัวผลักดันต้นทุนในลักษณะอื่น ๆ ร่วมด้วยนอกเหนือจากการใช้ตัวผลักดันต้นทุนระดับหน่วยแต่เพียงอย่างเดียว

การวิเคราะห์ต้นทุน ปริมาณ กำไรเป็นสิ่งที่มีความสำคัญมากอย่างหนึ่งในการนำมาใช้เป็นเครื่องมือเพื่อกำหนดกลยุทธ์ขององค์กร เมื่อผู้บริหารจำเป็นต้องประเมินค่าความไวที่มีต่อผลกำไรที่จะมีการเปลี่ยนแปลงไปได้ เมื่อต้นทุนและปริมาณการขายมีการเปลี่ยนแปลงไป ถ้าต้นทุน ราคาขาย หรือปริมาณมีการเปลี่ยนแปลงไปอย่างมีนัยสำคัญ ผู้บริหารอาจต้องทำการเปลี่ยนแปลงกลยุทธ์การดำเนินงานเสียใหม่ เช่น ถ้าประเมินได้ว่ากิจการจะมีความเสี่ยงในการดำเนินงานอันเนื่องมาจากปริมาณการขายมีการเปลี่ยนแปลงลดลง ผู้บริหารอาจจะต้องดำเนินการปรับลดแผนการลงทุนในต้นทุนคงที่เพื่อเพิ่มกำลังการผลิต

ทั้งนี้กำลังการผลิตที่จะจัดหาเพิ่มขึ้นนั้นไม่น่าจะเป็นสิ่งที่ต้องการอีกต่อไปถ้าปริมาณการขายมีแนวโน้มที่ลดลง แต่อย่างไรก็ตามการปรับลดต้นทุนคงที่ในระยะสั้นเป็นสิ่งที่ทำได้ยากเช่นกัน การวิเคราะห์ค่าความไวเป็นการประเมินเพื่อให้ทราบว่าจะเกิดผลอย่างไร ถ้าปัจจัยที่เป็นองค์ประกอบในการดำเนินงานที่ได้คาดการณ์ไว้มีการเปลี่ยนแปลงไป

การวิเคราะห์ค่าความไวมีความสำคัญอย่างยิ่งเมื่อระดับความไม่แน่นอนเกี่ยวกับความเป็นไปได้ของปริมาณการขาย ราคาขาย และต้นทุนในการดำเนินงานที่จะเกิดขึ้นในอนาคตมีค่าสูงมาก ในที่นี้จะได้กล่าวถึงวิธีการวิเคราะห์ค่าความไวจากแนวคิดของการวิเคราะห์ต้นทุน ปริมาณ กำไรซึ่งเป็นที่รู้จักกันทั่วไป 3 วิธีการคือ การวิเคราะห์แบบ What–if (What–if Analysis) การวัดค่าส่วนเกินของความปลอดภัย (Margin of Safety) และการวัดค่าความเสี่ยงในการดำเนินงาน (Operating Leverage)   

วิธีการอย่างหนึ่งที่บ่อยครั้งมักจะถูกนำมาใช้ประเมินค่าภายใต้สถานการณ์ของความไม่แน่นอนในการดำเนินงานคือ วิธีการวิเคราะห์แบบ What–if ในที่นี้จะกล่าวถึงในลักษณะของการประยุกต์ใช้แนวคิดต้นทุน ปริมาณ กำไรโดยการใช้กำไรส่วนเกินต่อหน่วยหรืออัตรากำไรส่วนเกินเพื่อประเมินผลการดำเนินงานที่คาดการณ์ว่าจะเกิดขึ้น สำหรับกำไรส่วนเกินต่อหน่วยใช้ประเมินค่ากำไรส่วนเกินที่จะมีการเปลี่ยนแปลงเพิ่มขึ้นหรือลดลงทุก ๆ 1 หน่วยการขาย ในขณะที่อัตรากำไรส่วนเกินใช้ประเมินค่ากำไรส่วนเกินที่จะมีการเปลี่ยนแปลงไปทุก ๆ มูลค่าการขาย 100 บาท

จากข้อมูลของกิจการ ABC อุตสาหกรรม ค่ากำไรส่วนเกินต่อหน่วยเท่ากับ 90 บาท และอัตรากำไรส่วนเกินเท่ากับ 60% กิจการสามารถใช้ค่ากำไรส่วนเกินทั้งสองลักษณะเพื่อการประเมินค่าความไวของผลกำไรที่จะเกิดขึ้นที่ระดับกิจกรรมการขายต่าง ๆ ได้ สำหรับค่ากำไรส่วนเกินต่อหน่วยสามารถใช้ประเมินค่าได้ว่าทุก ๆ 1 หน่วยสินค้าที่ขายได้เพิ่มขึ้น กิจการจะมีกำไรเพิ่มขึ้นเท่ากับ 40 บาท

ส่วนอัตรากำไรส่วนเกินเท่ากับ 60% สามารถใช้ประเมินค่าได้ว่าทุก ๆ ยอดขายที่เพิ่มขึ้น 100 บาท กิจการจะมีกำไรส่วนเกินเพิ่มขึ้นเท่ากับ 60 บาท ทั้งนี้ต้นทุนคงที่ยังคงไม่มีการเปลี่ยนแปลง ดังนั้นกิจการสามารถสมมติระดับกิจกรรมหน่วยการขายที่คาดว่าจะเกิดขึ้นเพื่อการประเมินค่าผลกำไรที่ระดับกิจกรรมต่าง ๆ ได้ แสดงได้ดังตารางที่ 5 ดังนี้

จากข้อมูลของกิจการ ABC อุตสาหกรรม สมมติให้หน่วยขายมีค่าคงที่ที่ระดับกิจกรรม 1,300 หน่วย ต้นทุนคงที่เท่ากับ 117,000 บาท ราคาขายเท่ากับ 150 บาท ให้แสดงผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงต้นทุนผันแปรต่อหน่วยว่าส่งผลต่อกำไรจากการดำเนินงานอย่างไรบ้าง

* ส่วนเกินที่ปลอดภัย
ส่วนเกินที่ปลอดภัยเป็นจำนวนเงินของยอดขายที่สูงเกินกว่ายอดขาย ณ จุดคุ้มทุน เขียนเป็นสูตรการคำนวณได้ดังนี้
หน่วยขายส่วนเกินที่ปลอดภัย = หน่วยขายตามแผนงาน – หน่วยขาย ณ จุดคุ้มทุน

ค่าส่วนเกินที่ปลอดภัยที่มากกว่าแสดงว่าอยู่ห่างจากจุดคุ้มทุนมากกว่า นั่นหมายความว่า ณ ระดับกิจกรรมนั้นกิจการจะมีค่าความเสี่ยงในระดับที่ต่ำกว่า ในทางตรงกันข้ามค่าส่วนเกินที่ปลอดภัยที่น้อยกว่า แสดงว่าอยู่ใกล้จุดคุ้มทุนมาก กิจการมีความเสี่ยงที่อาจจะขาดทุนได้สูงกว่าเมื่อระดับหน่วยขายต่ำกว่าที่ได้คาดการณ์ไว้

ส่วนเกินที่ปลอดภัยสามารถนำไปใช้ประโยชน์เพื่อการเปรียบเทียบความเสี่ยงระหว่างผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ได้ เพื่อให้ทราบว่าผลิตภัณฑ์ใดมีส่วนเกินปลอดภัยอยู่เท่าใด มีความเสี่ยงที่จะขาดทุนได้มากน้อยเพียงใด ค่าส่วนเกินที่ปลอดภัยสามารถคำนวณหาได้ในลักษณะที่เป็นจำนวนเงินของส่วนเกินที่ปลอดภัยหรืออัตราส่วนเกินที่ปลอดภัยได้ด้วย ดังนี้

จากข้อมูลแผนการดำเนินงานในปีที่ 2 ของกิจการ ABC อุตสาหกรรม สามารถคำนวณหาส่วนเกินที่ปลอดภัยของแผนการดำเนินงานในปีที่ 2 ได้ดังนี้
     หน่วยขายส่วนเกินที่ปลอดภัย = หน่วยขายตามแผนงาน – หน่วยขาย ณ จุดคุ้มทุน
          = 3,000 หน่วย – 1,300 หน่วย
          = 1,700 หน่วย

จำนวนเงินส่วนเกินที่ปลอดภัย = หน่วยขายส่วนเกินที่ปลอดภัย x ราคาขายต่อหน่วย
           = 1,700 หน่วย x 150 บาท
           = 255,000 บาท

(กรุณาติดตามอ่านต่อฉบับหน้า)