ปัจจุบันผู้บริหารองค์กรส่วนใหญ่ได้ให้ความสนใจกับการบริหารทรัพยากรซึ่งเป็นปัจจัยหลักสำหรับแปรรูปและสร้างมูลค่าเพิ่ม ด้วยเหตุนี้การประเมินผลิตภาพการดำเนินงานจึงเป็นประเด็น หนึ่ง ที่ผู้ประกอบการให้ความสนใจ เนื่องจากผลิตภาพไม่เพียงแค่บ่งชี้ถึงประสิทธิผลทางการเงินแต่ยังได้แสดงถึงประสิทธิภาพการดำเนินงาน โดยทั่วไปแนวคิดการวัดผลิตภาพตามมุมมองทางเศรษฐศาสตร์แสดงด้วยสัดส่วนผลิตผลจากกระบวนการเทียบกับปัจจัยนำเข้า (Input) โดยเฉพาะประสิทธิภาพจากอัตราการใช้เครื่องจักร (Machine Utilization) และประสิทธิผลหรือความสามารถบรรลุผลได้ตามเป้าหมาย ด้วยเหตุนี้การประเมินผลิตภาพการดำเนินงานจึงมุ่งวัดผลิตผล (Output) แล้วจึงพิจารณาปัจจัยสร้างมูลค่าเพิ่มประกอบด้วย วัตถุดิบ แรงงาน และปัจจัยสนับสนุนการผลิต เช่น จำนวนชั่วโมงการทำงาน เครื่องจักร อุปกรณ์จับยึด เป็นต้น

• แรงงาน (Labor) ประกอบด้วย ค่าใช้จ่ายฝึกอบรม ค่าล่วงเวลา สวัสดิการและค่าตอบแทน 
• ต้นทุนค่าวัสดุ (Material) ประกอบด้วยต้นทุนการจัดหาจัดซื้อ ชิ้นส่วน อะไหล่
• การว่าจ้างตามสัญญา (Contracts) ประเมินจากค่าใช้จ่ายการว่าจ้างผู้รับจ้างภายนอก (Contractor) เช่น การดูแลบำรุงรักษาและงานตรวจซ่อมใหญ่ (Overhaul) เป็นต้น โดยสัญญาว่าจ้างได้ครอบคลุมเฉพาะส่วนงานที่รับผิดชอบเป็นครั้งคราวหรืออาจดำเนินการจ้างเป็นพนักงานด้วยสัญญาจ้างงานตามโครงการ
• ค่าเช่าอุปกรณ์ (Equipment Rentals) เป็นค่าเช่าอุปกรณ์สำหรับการขนถ่าย เช่น เครน,Forklift เป็นต้น
• ค่าใช้จ่ายสำหรับงานบำรุงรักษา (Maintenance Overhead) โดยทั่วไปประเมินจากค่าใช้จ่ายบุคลากรบำรุงรักษา ประกอบด้วย วิศวกรฝ่ายวางแผน  และบุคลากรส่วนงานสนับสนุน 

รูปที่ 2 การเชื่อมโยงระบบจัดการข้อมูลต้นทุน

ตัวอย่าง การวัดปัจจัยนำเข้ากับผลิตผลตามประเภทธุรกิจ

โดยทั่วไปผู้ประกอบการทุกรายได้มุ่งเป้าหมายด้วยการสร้างผลกำไรสูงสุด ดังคำกล่าว "The goal of a firm is to make profit" ดังนั้นการวัดผลประกอบการจึงจำแนกได้เป็น

• กำไรสุทธิ (Net Profit) โดยวัดผลจากกำไรหลังหักต้นทุนค่าใช้จ่าย
• ผลตอบแทนจากการลงทุน (Return on Investment) หรือ ROI โดยวัดผลตอบแทนที่ได้รับเทียบกับเงินที่ได้ลงทุน เช่น หากธุรกิจสร้างผลกำไร 10 ล้านบาท ซึ่งได้ลงทุน 100 ล้านบาท แสดงว่ากิจการได้รับผลตอบแทน 10% จากการลงทุน 
•  กระแสเงินสด (Cash flow) เป็นเงินสดที่ใช้สำหรับดำเนินงานประจำวันเพื่อให้เกิดสภาพคล่องซึ่งเปรียบเสมือนเลือดที่หล่อเลี้ยงธุรกิจ แม้ว่าธุรกิจจะมีผลกำไรและผลตอบแทนสูงก็ตาม แต่หากขาดกระแสเงินสดก็อาจก่อให้เกิดภาวะล้มละลายได้

ปัจจุบันการใช้ตัวชี้วัดทางการเงินเป็นการมองผลกำไรระยะสั้น (Short-term Profitability) ซึ่งไม่เพียงพอสำหรับการวัดผลที่แท้จริง ดังนั้นจึงควรพิจารณาตัวชี้วัดทาง Non-financials เช่น ระยะทางเคลื่อนย้าย พื้นที่การจัดเก็บ ความซับซ้อนผลิตภัณฑ์และความเบี่ยงเบนทางคุณภาพ

ตัวอย่าง มาตรวัดทาง Non-financials

2.      การวัดผลการดำเนินงาน (Operational Measurements) โดยผลลัพธ์จากการวัดผลได้ถูกใช้สนับสนุนฝ่ายบริหารสำหรับระบุแผนปฏิบัติงานอนาคต ซึ่งประกอบด้วย

·      รายได้หรือผลกำไรจากการขายสินค้า (Throughput) ตามแนวคิดห่วงโซ่คุณค่าของ Porter ได้กล่าวถึงส่วนต่างระหว่างรายได้กับต้นทุนหรือผลกำไร (Profit Margin) ที่เกิดจากผลการดำเนินงานได้ขึ้นกับความสามารถบริหารกิจกรรมห่วงโซ่คุณค่าให้มีความเชื่อมโยงระหว่างกันหรืออาจกล่าวได้ว่าผลตอบแทนจากการดำเนินงานขององค์กร โดยคิดจากกำไรขั้นต้น คือ ราคาขาย–ค่าวัตถุดิบ สำหรับค่าแรงงานได้ถูกจำแนกไว้ในส่วนต้นทุนดำเนินงาน

·      สินค้าคงคลัง (Inventory) คือ เงินทุนที่ถูกใช้เพื่อลงทุนในกิจกรรมการผลิตแต่ยังไม่เกิดการสร้างรายได้จากการขายซึ่งแสดงด้วยสินค้าสำเร็จรูปหรืองานระหว่างผลิต (Work-in-process) และสินทรัพย์ต่าง ๆ เช่น เครื่องจักร โรงงาน ที่ดิน และอาคาร

·      ต้นทุนดำเนินงาน (Operating Expenses) คือ เงินทุนที่ถูกใช้สำหรับแปรสภาพสินค้าคงคลังให้เป็น Throughput ประกอบด้วย ค่าแรงงานทางตรงและทางอ้อม ค่าวัสดุสิ้นเปลือง ค่าบริหารจัดการ ค่าน้ำ  ค่าไฟฟ้า และค่าโสหุ้ยการผลิต

ดังนั้นหากต้องการบรรลุเป้าหมายทางธุรกิจจะต้องทำการเพิ่ม Throughput ในขณะเดียวกันก็ทำการลดสินค้าคงคลังและต้นทุนดำเนินงานลง ด้วยเหตุนี้ Throughput จึงเป็นมาตรวัดผลการดำเนินงาน (Operational Metrics) ซึ่งแสดงด้วยอัตราส่วน ดังนี้

1.       ผลิตผลหรือผลตอบแทนเทียบกับต้นทุนดำเนินงาน (T/OE) เป็นการวัดผลิตภาพโดยรวม (Total Productivity) โดยแสดงผลตอบแทนทางการเงินที่ได้รับจากต้นทุนดำเนินงาน หากผลลัพธ์แสดงด้วยอัตราส่วนที่สูงและเกิดต้นทุนดำเนินงานต่ำ นั่นหมายถึง เกิดผลกำไรขั้นต้นสูงและเกิดความสูญเปล่าจากการดำเนินงานต่ำ

2.       ผลิตผลหรือผลตอบแทนเทียบกับสินค้าคงคลัง (T/I) แสดงด้วยความเร็วการหมุนรอบสินค้าคงคลัง นั่นคือ อัตราส่วน T/I ได้ใช้วัดประสิทธิผลการแปลงระดับสินค้าคงคลังให้เกิดเป็นผลตอบแทนและหากอัตราส่วนดังกล่าวสูงขึ้น นั่นคือ ผลิตภัณฑ์ได้มีความรวดเร็วในการเข้าสู่ตลาดหรือสามารถตอบสนองต่อตลาดได้รวดเร็วด้วยช่วงเวลานำการผลิตที่สั้น

รูปที่ 5 องค์ประกอบสำหรับวัดผลตอบแทน

ปัจจุบันองค์กรชั้นนำหลายแห่งได้ปรับเปลี่ยนรูปแบบการวัดผลด้วย Throughput แทนอัตราการใช้ทรัพยากร (Utilization) และแนวคิดประสิทธิภาพ (Efficiency Concept) โดย Dr.Eliyahu M.Goldratt ได้เสนอแนวทางวัดผลแบบ Dollar-days นั่นคือ Inventory Dollar-days และ Throughput Dollar-days ซึ่งใช้วัดมูลค่าสินค้าคงคลังและระยะเวลาที่ถูกจัดเก็บ ดังนั้นการวัดผลจึงแสดงด้วยผลคูณมูลค่าสินค้าคงคลังกับจำนวนวันที่ถูกจัดเก็บ เช่น แผนก A มีมูลค่าสินค้าคงคลังเฉลี่ย 2 ล้านบาท โดยมีช่วงเวลาจัดเก็บในคลังสินค้าเฉลี่ย 5 วัน ตามหลักการของ Dollar-days แผนก A ได้มีต้นทุนการจัดเก็บ 10 ล้าน (Dollar Days) ตัวเลขนี้เรายังไม่สามารถบอกได้ว่ามีค่าสูงหรือต่ำ แต่ผู้บริหารควรประเมินระดับคุณภาพที่ยอมรับได้ (Acceptable Level) สำหรับเป้าหมายผู้ประกอบการทั่วไปต้องการสร้างผลกำไรสุทธิด้วยการลด Dollar-days เพื่อเพิ่มอัตราผลตอบแทนจากการลงทุนและกระแสเงินสด

หากพิจารณาการวัดผลตามมุมมองทางการเงินจะพบว่า การประหยัดต้นทุนดำเนินงานจะส่งผลกระทบต่อกำไรสุทธิ (Net Profit) และผลตอบแทนจากสินทรัพย์ (Return on Asset) หรือ ROA เหมือนกัน แต่การวัดผลระหว่าง T, I และ OE ได้มีมุมมองแตกต่างกัน นั่นคือ ค่า Throughput ได้มีผลกับความเปลี่ยนแปลงกำไรสุทธิและอัตราผลตอบแทนจากสินทรัพย์ซึ่งมีความไว (Sensitivity) สูงกว่าความเปลี่ยนแปลงปัจจัยต้นทุนดำเนินงานและสินค้าคงคลังหรือระดับการลงทุน ดังนั้นการวัดผลการดำเนินงานจึงใช้ตัววัดผลหลัก ประกอบด้วย

รูปที่ 6 การเชื่อมโยงปัจจัยประเมินสมรรถนะโดยรวม

กำไรสุทธิ (Net Profit)                      = Throughput - Operating Expense

ผลตอบแทนจากการลงทุน (ROI)      = (Throughput - Operating Expense)/Inventory

ผลิตภาพ (Productivity)                 = Throughput/Operating Expense

อัตราการหมุน (Turnover)           = Throughput/Inventory

จากความสัมพันธ์ระหว่างตัววัดผลประกอบการได้แสดงว่าหากต้องการบรรลุเป้าหมายจะต้องดำเนินการเพิ่ม Throughput ด้วยการลดระดับสินค้าคงคลังและต้นทุนดำเนินงาน หากเกิดการปรับเปลี่ยนมาตรวัดด้วย Throughput Inventory และ Operating Expense ก็จะส่งผลกระทบโดยตรงกับมาตรวัดผลทางการเงิน นั่นคือ ผลกำไรสุทธิและผลตอบแทนจากสินทรัพย์ (Return on Assets) แสดงด้วยความสัมพันธ์ดังนี้

                Net Profit = (Throughput - Operating Expense) 

                ROA = (Throughput - Operating Expense) / Investment

ดังนั้นมาตรวัดสำคัญที่สุด ประกอบด้วย T/OE = Throughput ratio และ T/I = Throughput Return on Capital Employed โดยอัตราส่วนนี้ได้มีความสัมพันธ์กับอัตราหมุนสินทรัพย์ (Asset Turnover) นั่นหมายถึง Throughput เหมาะสำหรับการวัดผลมากกว่ายอดขาย เนื่องจาก Throughput คือ ปัจจัยสร้างมูลค่าเพิ่มทางการเงิน หรืออาจกล่าวว่า “Throughput is the financial value-added portion of sales" นั่นเอง