ความแตกต่างระหว่างความแม่นยำและความเที่ยงตรงในระบบการวัด
สมหวัง อริสริยวงศ์
ภาควิชาวิศวกรรมเครื่องกล คณะวิศวกรรมศาสตร์
มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ องครักษ์

   ในระบบการวัดโดยทั่วไปสิ่งที่เราจำเป็นจะต้องทราบก็คือเครื่องมือวัดที่เราจะนำไปใช้มีความสามารถในการวัดค่าได้ถูกต้องมากน้อยเพียงใด อยู่ในขอบเขตที่ยอมรับได้หรือไม่ ตัวแปรที่จะบอกได้ว่าเครื่องมือวัดนั้น ๆ มีค่าความถูกต้องมากน้อยเพียงใดมีอยู่ด้วยกันหลายตัว แต่ตัวแปรที่สำคัญและนิยมใช้กันคือ ความแม่นยำ (Accuracy) และความเที่ยงตรง (Precision) ซึ่งตัวแปรทั้งสองนี้หลายท่านยังสับสนว่ามันต่างกันอย่างไร ดังนั้นในบทความนี้จะได้อธิบายถึงความหมายของตัวแปรทั้งสองพร้อมยกตัวอย่างประกอบเพื่อให้ผู้อ่านได้เข้าใจอย่างง่าย ๆ แต่ก่อนอื่นเรามาดูความหมายของคำว่าความแม่นยำ และความเที่ยงตรง ในระบบการวัดกันเสียก่อน

ความแม่นยำ (Accuracy)

ในการปรับเทียบเครื่องมือวัดนั้น ค่าที่เราต้องทราบก่อนก็คือค่าที่แท้จริงของสิ่งที่จะวัด เพื่อใช้เปรียบเทียบกับค่าวัดได้จากเครื่องมือวัดซึ่งนำมาปรับเทียบ ดังนั้นความหมายของคำว่าความแม่นยำ (Accuracy) คือ ความสามารถของเครื่องมือวัดในการบอกค่าที่แท้จริงของสิ่งที่วัด

ความเที่ยงตรง (Precision)

ความเที่ยงตรง (Precision) หมายถึง ความสามารถของเครื่องมือวัดที่จะบอกค่าที่วัดได้เป็นค่าใดค่าหนึ่งซ้ำเสมอ ซึ่งค่าที่อ่านได้อาจไม่ใช้ค่าที่แท้จริงก็ได้
หลังจากทราบความหมายของคำว่า ความแม่นยำ และ ความเที่ยงตรง เรียบร้อยแล้ว ต่อไปเรามาพิจารณาตัวอย่างง่ายๆสักตัวอย่างที่จะอธิบายถึงความหมายของทั้งสองคำได้เป็นอย่างดี ตัวอย่างนี้คือเกมปาลูกดอกให้เข้าเป้า พิจารณารูปที่ 1

รูปที่ 1 ลักษณะการปาลูกดอกของผู้เล่น

เกมปาลูกดอกนี้มีกติกาก็คือผู้เล่นจะต้องปาลูกดอกให้เข้าเป้าตรงกลางให้มากที่สุด ถ้าเปรียบเทียบกับระบบการวัด ตัวผู้เล่นเปรียบเสมือนเป็นเครื่องมือวัด ส่วนเป้าตรงกลางเปรียบเสมือนค่าที่แท้จริงของสิ่งที่วัด ตำแหน่งที่ลูกดอกปักอยู่บนกระดานก็เปรียบเสมือนกับค่าที่เครื่องมือวัดอ่านได้นั่นเอง คราวนี้เราลองมาพิจารณารูปที่ 1(a) จะพบว่าผู้เล่นคนนี้สามารถปาลูกดอกไปยังตำแหน่งเดิมตลอดทุกครั้งแต่ตำแหน่งที่ปาไปนั้นไม่ใช้เป้าตรงกลางที่ต้องการ ถ้าเปรียบเทียบกับระบบการวัดเราก็สามารถบอกได้ว่าเครื่องมือวัดเครื่องนี้มีความเที่ยงตรงสูงแต่ความแม่นยำต่ำ เพราะอ่านค่าได้ค่าเดิมตลอดไม่ว่าจะวัดกี่ครั้งแต่ค่าที่อ่านได้ไม่ถูกต้อง

ต่อไปพิจารณารูปที่ 1(b) จะพบว่าผู้เล่นคนนี้เก่งมากทีเดียวเนื่องจากสามารถปาลูกดอกทุกลูกได้เข้าเป้าที่ต้องการทั้งหมดเลย ถ้าเทียบกับระบบการวัดก็สามารถกล่าวได้ว่า เครื่องมือวัดเครื่องนี้มีความเที่ยงตรงสูง และความแม่นยำสูงเช่นกัน เนื่องจากสามารถอ่านค่าที่วัดได้เป็นค่าเดียวกับค่าที่แท้จริงนั่นเอง ส่วนกรณีสุดท้ายพิจารณารูปที่ 1(c) จะพบว่าผู้เล่นคนนี้คงต้องไปฝึกซ้อมอีกมากเนื่องจากลูกดอกที่ปาออกไปกระจายไปทั่วทั้งกระดาน อีกทั้งยังไม่มีดอกไหนเลยที่เข้าเป้า และ ถ้าเปรียบเทียบกับระบบการวัด แสดงว่าเครื่องมือวัดเครื่องนี้มีความเที่ยงตรงต่ำ และความแม่นยำต่ำ เช่นกัน
 

จากตัวอย่างข้างต้นผู้อ่านคงพอเข้าใจความหมายของคำว่า ความเที่ยงตรง และความแม่นยำ กันพอสมควร เครื่องมือวัดที่มีลักษณะความเที่ยงตรงสูงแต่ความแม่นยำต่ำนั้นยังสามารถนำมาแก้ไขได้ไม่ยากนัก เพียงทำการปรับเทียบสักเล็กน้อยก็สามารถนำไปใช้งานได้อย่างเดิมแล้ว แต่ถ้าเครื่องมือวัดมีลักษณะความเที่ยงตรงต่ำ และ ความแม่นยำต่ำ อันนี้ต้องจัดการแก้ไขกันยกใหญ่เลยทีเดียว ทางที่ดีแล้วผู้ใช้งานควรจะหมั่นดูแล และ สังเกตเครื่องมือวัดของตนอยู่เสมอว่ามีการอ่านค่าถูกต้องอยู่หรือไม่ อีกทั้งควรนำเครื่องมือวัดไปทำการปรับเทียบกับหน่วยงานที่น่าเชื่อถือเป็นประจำอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง ซึ่งจะช่วยให้เครื่องมือวัดของท่านอ่านค่าได้อย่างถูกต้อง และใช้งานได้ไปอีกนาน