วัชรพงศ์ ฤกษนันทน์
ดร.วิทยา สุหฤทดำรง
ภาควิชาวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ

หลาย ๆ ท่านคงจะทราบแล้วว่าประเทศเราจะมีการเปิดใช้สนามบินพาณิชย์นานาชาติแห่งใหม่ (สนามบินสุวรรณภูมิ) ซึ่งในสนามบินก็มีกิจกรรมต่าง ๆ ที่เป็นลอจิสติกส์อยู่แทบทั้งนั้น ไม่ว่าจะเป็นกิจกรรมการขนย้ายผู้ใช้บริการจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่ง สำหรับการขนส่งสินค้าก็เป็นกิจกรรมลอจิสติกส์เช่นเดียวกัน ซึ่งก็เกี่ยวข้องกับการกระจายสินค้าในการที่จะดำเนินการจัดส่งด้านการขนส่งทางอากาศ ซึ่งการขนส่งสินค้าเป็นกิจกรรมหลักที่สำคัญของธุรกิจ

ก่อนอื่นจะขอกล่าวถึงการจัดการโซ่อุปทานเพื่อทำความเข้าใจในกระบวนการต่าง ๆ การจัดการโซ่อุปทานซึ่งการประสานรวมกระบวนการทางธุรกิจที่ครอบคลุมจากผู้จัดส่งวัตถุดิบ ผ่านการผลิตและการบริการไปสู่ผู้บริโภคขั้นสุดท้าย

ซึ่งมีการส่งผ่านผลิตภัณฑ์การบริการและข้อมูลสารสนเทศควบคู่กันไป อันเป็นการสร้างคุณค่าเพิ่มในตัวผลิตภัณฑ์และนำเสนอสิ่งเหล่านี้สู่ผู้บริโภคขั้นสุดท้าย [1] ซึ่งในการประเมินความแม่นยำ, ความน่าเชื่อถือของส่วนประกอบในแต่ละระบบหรือระบบภาพรวมของโซ่อุปทานที่ยังมีสิ่งที่จำเป็นต้องทำก่อนในการตัดสินใจ,

โดยเฉพาะในเรื่องที่ต้องเผชิญกับความคาดหวังของลูกค้าที่ระดับสูง, ผลต่างของกำไรที่น้อยลงและความภักดีต่อตราสินค้ามีน้อย และการหาค่าสมรรถนะระบบในส่วนประกอบที่ซับซ้อนของการสร้างคุณค่าในระบบโซ่อุปทาน [2] จะเห็นได้ว่าในด้านของการกระจายสินค้ามีความสำคัญในกระบวนการธุรกิจ     

ซึ่งในสภาพของการแข่งขันทางธุรกิจที่มีความรุนแรงเพิ่มมากขึ้น เพื่อจะสามารถเข้าถึงลูกค้าได้อย่างรวดเร็วและสามารถตอบสนองความต้องการของลูกค้า ซึ่งการเข้าถึงลูกค้าที่รวดเร็วได้นั้นก็จะต้องมีการจัดการในกระบวนการไหลของกระบวนการธุรกิจ โดยเริ่มจากการจัดหา จัดซื้อ การผลิต การกระจายสินค้า จนกระทั่งถึงลูกค้าคนสุดท้าย ในแต่ละกระบวนการก็มีความสำคัญซึ่งธุรกิจจะต้องมีการจัดการทรัพยากรเหล่านั้นให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด

ดังนั้นการกระจายสินค้า จึงเป็นกิจกรรมที่เกี่ยวกับการจัดส่งวัตถุดิบและสินค้าสำเร็จรูปไปยังสถานที่ที่ต้องการ ในเวลาที่ต้องการ และให้อยู่ในสภาพที่ต้องการ หรือเป็นส่วนเชื่อมต่อระหว่างองค์กรธุรกิจหรือการผลิตกับลูกค้า หน้าที่ของการกระจายสินค้าจึงควรจะต้องตอบสนองต่อการให้บริการแก่ลูกค้าอย่างมีประสิทธิภาพ

การกระจายสินค้ามีหลักในการกระจายสินค้าที่จะต้องมีการส่งมอบถูกเวลา ถูกสถานที่ ถูกปริมาณและถูกคุณภาพ ขณะเดียวกันก็จะต้องสามารถลดต้นทุนและสินค้าคงคลังได้อีกด้วย ในอดีตหน้าที่ของการกระจายสินค้าจะให้ความสนใจแต่คลังสินค้าขนาดใหญ่ การขนสินค้าขึ้นลง และสินค้าคงคลังสำหรับการขนส่งในแต่ละคำสั่งของลูกค้าการขนส่งที่เวลาไม่เหมาะสม, ความถี่ในการขนส่งของปริมาณเล็ก ๆ และการส่งสินค้าที่ผิดพลาด หรือเป็นสิ่งที่อยู่ในการขนส่ง

ความผิดพลาดหรือสินค้าที่ได้รับความเสียหายหรือบรรจุภัณฑ์ได้ถูกกล่าวอ้างว่าเป็นปัญหาที่เกิดขึ้นเป็นครั้งคราว ส่วนใหญ่แล้วจะเสนอให้มีการปรับปรุงในระบบการขนส่งที่เกี่ยวข้องกับเวลาในการขนส่งและรวบรวมเพื่อที่จะรับการขนส่งบางครั้ง และการที่พื้นที่ของแต่ละลูกค้าที่มีความหลากหลายจึงทำให้เกิดการขาดประสิทธิภาพในการกระจายสินค้า

ในการกระจายสินค้าจำเป็นที่จะต้องมีการวางแผนพยากรณ์ความต้องการของลูกค้าได้ด้วยความแม่นยำและถูกต้อง ซึ่งกระบวนการการกระจายสินค้าเริ่มจากการพยากรณ์ความต้องการของลูกค้าโดยการใช้การวางแผนความต้องการการกระจายสินค้า

ซึ่งมีการใช้ข้อมูลจากคำสั่งซื้อจากลูกค้าต่อจากนั้นก็จะทำการรวบรวมคำสั่งซื้อแล้วส่งผ่านไปยังการจัดทำแผนกำหนดตารางและทำการผลิต หลังจากที่ได้เป็นผลิตภัณฑ์แล้วจะส่งไปยังคลังสินค้า แล้วทำการจัดส่งสินค้าด้วยตามเวลา สถานที่ ปริมาณและคุณภาพที่ถูกต้องแก่ลูกค้า

ซึ่งจะเห็นว่าในการวางแผนการกระจายสินค้าจะมีการเชื่อมโยงกับการวางแผนของฝ่ายผลิตในการวางแผนความต้องการวัสดุเพื่อใช้ในการวางแผน โดยในการวางแผนความต้องการกระจายสินค้าจะประกอบไปด้วย การพยากรณ์ความต้องการ แผนการสั่งซื้อ ปริมาณสินค้าคงคลัง จำนวนสินค้าที่ค้างส่ง ช่วงเวลานำของการผลิตและการสั่งซื้อ เป็นต้น

ในกระบวนการการกระจายสินค้ามีจุดที่เป็นหัวใจอยู่ก็คือ สถานที่ในการเก็บสินค้าและการขนส่งซึ่งถ้าจะให้มองแล้วปัญหาต่าง ๆ ในกระบวนการการกระจายสินค้าก็เกิดมาจากจุดสองจุดที่ประสานงานกัน โดยถ้าหากเกิดปัญหาของการส่งของไม่ตรงเวลาก็อาจจะเป็นเพราะในคลังสินค้ามีสินค้าไม่เพียงพอต่อการขนส่งจึงทำให้เกิด Lead Time ที่เพิ่มขึ้นหรือไม่ก็อาจจะเป็นเพราะกระบวนการในการขนส่งก็อาจเป็นได้

การจัดส่งที่เวลาไม่เหมาะสม, ความถี่ในการจัดส่งของปริมาณน้อย ๆ, และความผิดพลาดด้านสถานที่หรือจำนวนของการจัดส่งได้ถูกกล่าวถึงว่าเป็นปัญหาที่เกิดขึ้นซ้ำ 44% ของผู้ค้าปลีกเห็นว่าสิ่งนี้เป็นปัญหาที่สำคัญ

ระบบการจัดส่งสินค้าในปัจจุบันมีลักษณะดังนี้คือ การจัดส่งเล็ก ๆ และจำนวนมากในการหยุดของยานพาหนะ, ซึ่งเป็นการใช้ที่ไม่มีประสิทธิภาพของทรัพยากรการดำเนินการขนส่งและเป็นปัญหาสำหรับผู้ค้าปลีกและจำนวนที่มากของการดำเนินการขนส่งก็เกี่ยวข้องด้วย

ความไม่สม่ำเสมอและเวลาที่ไม่เหมาะสมเกิดขึ้นบ่อยของการจัดส่ง, ซึ่งเป็นสาเหตุให้เกิดปัญหากับผู้ค้าปลีก [3] ซึ่งอุปสรรคในการปรับปรุงกระบวนการการกระจายสินค้าเกิดจากการขาดการพยากรณ์ที่แม่นยำ ซึ่งตามที่ Supply Chain Digest, 2005 ได้ระบุว่าส่วนมาก 78% มีกระบวนการการวางแผนที่เป็นแบบพิธีการแต่มีเพียง 15% เท่านั้นที่มีการวางแผนแบบบูรณาการ

โดยทั่วไปการพยากรณ์มักจะผิดพลาดเสมอ ทำให้ต้องมีการแก้ไขด้วยเหตุนี้จึงเป็นการสร้างความไม่แน่นอนในกระบวนการวางแผนจึงเกิดปรากฎการณ์ The Bullwhip Effect ที่เกิดจาการที่เราไม่ทราบความต้องการที่แท้จริงจึงทำให้มีการออกคำสั่งซื้อในปริมาณที่มากเกินความต้องการที่แท้จริง 

ซึ่งThe Bullwhip Effect นั้นธุรกิจควรที่จะสามารถระบุได้หลังจากทราบข้อเท็จจริงในการเปลี่ยนแปลงคำสั่งซื้อของลูกค้า จากปรากฏการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นจึงส่งผลกระทบต่อการจัดส่งทั้งในด้านเวลา สถานที่ ปริมาณและคุณภาพ ดังนั้นการวางแผนในการพยากรณ์จะต้องมีความร่วมมือกัน ตามแผนภาพความจำเป็นที่ส่งผลต่อประสิทธิภาพในการวางแผน

ในด้านของการพยากรณ์ก็จะนำไปใช้ในการวางแผนด้านการกระจายสินค้า โดยจะต้องมีความร่วมมือประสานงานกันระหว่างผู้จัดส่งกับลูกค้า ความน่าสนใจอื่น ๆ ที่เป็นไปได้ที่อยากจะให้ผู้ค้าปลีกริเริ่มความร่วมมือ: แม้แต่คำสั่งซื้อ, ซึ่งมีผลกระทบต่อการจัดส่งทั้งหมดและควรที่จะสามารถควบคุมได้ในความร่วมมือกัน

[3] การวัดสมรรถนะการบริการการกระจายสินค้าที่ประสบความสำเร็จ มักจะขึ้นอยู่กับระดับของความร่วมมือที่เป็นอยู่ระหว่างการตลาดของบริษัทและลอจิสติกส์ หากปราศจากความร่วมมือระหว่างกันทางด้านการตลาด/ลอจิสติกส์, บริษัทจะไม่สามารถคาดหมายเพื่อจะตอบสนองที่เหมาะสมต่อความต้องการของลูกค้า [4]

ก่อนอื่นขอทำความเข้าใจในแนวความคิดของลีนกันก่อน ซึ่งแนวความคิดแบบลีนเป็นเสมือนอาวุธสำหรับการแข่งขันที่สำคัญโดยมุ่งเป้าหมายเพื่อการปรับปรุง เช่น การลดระยะเวลาการผลิต การลดต้นทุน การเพิ่มความสามารถในการทำกำไรและการปรับปรุงคุณภาพ ซึ่งใช้แนวความคิดในเรื่องคุณค่าของงานที่กระทำ (Value Added) โดยผลที่คาดหวังก็คือการลดต้นทุนให้ต่ำลง และการที่พนักงานทุกคนมีส่วนร่วม 

นอกจากนี้แนวความคิดการผลิตแบบลีนยังมุ่งปรับปรุงประสิทธิภาพการดำเนินงานด้วยการสร้างให้เกิดการไหลของงาน ตลอดทั้งกระบวนการอย่างต่อเนื่อง [5] ดังนั้นเพื่อให้บรรลุเป้าหมายเหล่านี้จะต้องระบุจำแนกความสูญเปล่าที่เกิดขึ้น ซึ่งความสูญเปล่าอาจรวมถึง กิจกรรม ขั้นตอน หรือกระบวนการที่ไม่สร้างคุณค่าเพิ่มให้กับลูกค้า (Non-Value Added) โดยมุ่งเน้นตอบสนองความต้องการของลูกค้าด้วยคุณภาพสูงสุด ใช้เวลาน้อยที่สุดและลดต้นทุนลงได้

ดังนั้น Lean Distribution เป็นการเข้าใกล้ในด้านการเพิ่มความยืดหยุ่นและการทำให้ง่ายและการลดด้วยเหตุนี้ ความน่าเชื่อถือในการพยากรณ์และแผนที่เหมาะสมจะนำไปสู่การบรรลุผลสำเร็จ ในส่วนของลีน, เป็นการปรับปรุงกระบวนการและสมรรถนะคือมุ่งเน้นไปที่การลดเวลานำ, การลดขนาดของ Lot Size, และการเพิ่มความน่าเชื่อถือ, ความยืดหยุ่นและการทำให้ง่ายต้องการนำไปสู่ความสอดคล้องผลลัพธ์ที่บรรลุผลสำเร็จ

Lean Distribution นำไปสู่ความแตกต่างที่แท้จริงในการเข้าถึงจากสิ่งที่เหมาะสมที่สุดและการวางแผนที่อยู่บนการจำกัดเวลานำและ Lot Size ซึ่งพื้นฐานการพยากรณ์ที่เหมาะสมที่สุดแสวงหาในการจัดตารางใหม่ของคำสั่งซื้อและสินค้าคงคลังภายในแผน เพื่อที่จะลดต้นทุนด้วยเหตุที่แนวคิดแบบลีนเป็นการแสวงหาการสร้างความยืดหยุ่นในกระบวนการการกระจายสินค้า เพื่อตอบสนองต่อการเปลี่ยนแปลงความต้องการของตลาด 

ใน Lean Distribution เราจะนำระบบการดึง (Pull System) มาใช้เพื่อลดการเกิดปรากฎการณ์ The Bullwhip Effect ซึ่งจะทำให้สามารถลดเวลานำ ขนาด Lot Size อุปสรรคต่าง ๆ และทำให้กระบวนการการเติมเต็มให้คล่องตัวขึ้น

การนำหลักการ Pull มาประยุกต์ใช้การกระจายสินค้า

การกระจายสินค้าที่ดีก็เพื่อที่จะสามารถเข้าถึงลูกค้าได้อย่างรวดเร็วและสามารถตอบสนองความต้องการของลูกค้า การเข้าถึงที่รวดเร็วได้นั้นก็จะต้องมีการจัดการในกระบวนการไหลของธุรกิจ ซึ่งในแต่ละกระบวนการก็มีความสำคัญซึ่งธุรกิจจะต้องมีการจัดการทรัพยากรเหล่านั้นให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด

ในการกระจายสินค้าจะต้องมีการพยากรณ์ที่แม่นยำ โดยการมีความร่วมมือกันระหว่างผู้ผลิตไปยังลูกค้าเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการวางแผน ซึ่งการกระจายสินค้าแบบลีน เป็นการทำให้เพิ่มความยืดหยุ่นและทำให้ง่ายในกระบวนการการกระจายสินค้าตั้งแต่คลังสินค้า การจัดส่ง จนกระทั่งลูกค้า ซึ่งจะต้องตอบสนองต่อความต้องการของลูกค้าให้ถูกเวลา สถานที่ ปริมาณและคุณภาพที่ดีด้วย

เอกสารอ้างอิง

[1] The International Center for Competitive Excellence
[2] Anthony D.Ross X and Cornelia Droge: Journal of Operation Management, (2004)
[3] D. Ljungberg, G. Gebresembet: International Journal of Transport Management, (2004)
[4] Alexander E.Ellinger: Improving Marketing/Logistics Cross-Functional Collaboration in the Supply Chain
[5] Fawas Abdullah: Lean Manufacturing Tools and Techniques in Process Industry with a focus on Steel., (2003)
[6] Kirk D.Zylstra: Lean Distribution, John Wiley & Sons, Inc