ดร.วิทยา สุหฤทดำรง
ภาควิชาวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ

ในขณะที่บริษัทต่าง ๆ กำลังมองหาทางในการเพิ่มประสิทธิภาพของ IT และการปรับใช้ทรัพยากร IT เพื่อตอบสนองต่อความต้องการของธุรกิจ ระบบซอฟต์แวร์ในการจัดการกระบวนการธุรกิจ (BPMS: Business Process Management System) จึงกลายเป็นหนึ่งในกลยุทธ์ในการตรวจสอบกระบวนการธุรกิจทั้งหมดขององค์กรธุรกิจโดยการทำให้กระบวนการธุรกิจเหล่านั้นผูกเข้าด้วยกันและทำให้เป็นอัตโนมัติ เพื่อให้การทำงานร่วมกันนั้นไม่ติดขัด

BPM ทำให้กระบวนการไหลของงานและขั้นตอนต่าง ๆ เป็นอัตโนมัติและกลายเป็นส่วนหนึ่งของระบบการวางแผนทรัพยากร (Enterprise Resource Planning: ERP)

ปัจจุบันอินเทอร์เน็ตได้สร้างการเชื่อมต่อแบบครอบจักรวาล (Universal)ให้กับโครงข่ายคอมพิวเตอร์ องค์กรขยายผล (Extended Enterprises) ได้ใช้อินเทอร์เน็ตในการเชื่อมต่อกับลูกค้า หุ้นส่วนและผู้จัดส่งวัตถุดิบ (Suppliers) Web Services ได้เปลี่ยนแปลงวิธีที่เราคิดในเรื่องที่เกี่ยวกับซอฟต์แวร์ประยุกต์ของวิสาหกิจ (Enterprise Applications) และสถาปัตยกรรม Web Services

ทำให้ ภาษา แพลตฟอร์ม (Platform) และการเชื่อมต่อที่ไม่ขึ้นกับสถานที่ตั้ง โดยใช้มาตรฐานที่ใช้ได้ทั่วไปเหมือนกับ HTTP Web Services ทำให้ซอฟต์แวร์ประยุกต์ที่ไม่เป็นมาตรฐานกันได้สื่อสารกันโดยไม่ต้องใช้ซอฟต์แวร์ประเภท (EAI: Enterprise Application Integration) ที่มีราคาแพง Web Services ทำให้ซอฟต์แวร์ประยุกต์ทำงานในลักษณะเป็นการบริการ (Services) มากขึ้น     

SOA (Service Oriented Architecture) เป็นการรวบรวมเอา Web Services ที่เกาะตัวกันอย่างหลวม ๆ (Loosely Coupled) โดยมีการสื่อสารกันไปมา SOA ซึ่งเป็นเหตุผลเชิงธุรกิจและกระบวนการธุรกิจได้ถูกสร้างให้กระบวนการอื่น ๆ และซอฟต์แวร์เข้าถึงได้โดยผ่านกระบวนการการบริการที่เป็นมาตรฐาน

คำว่าเกาะตัวกันอย่างหลวม ๆ บอกเป็นนัยถึงว่า  Web Services นั้นเป็นอิสระต่อโปรแกรมภาษาต่าง ๆ แพลตฟอร์ม (Platform) และแบบจำลองวัตถุต่าง ๆ (Object Models) การใช้อินเทอร์เน็ตที่มีราคาถูกและมีอยู่ทุกหนแห่งทำให้ Web Services สามารถทำให้ฟังก์ชันของซอฟต์แวร์ทำงานระหว่างกันได้ผ่านทางอินเทอร์เน็ต 

ในมุมมองของการประมวลผลแบบกระจาย (Distributed Computing) Web Services จะมีลักษณะสถาปัตยกรรมแบบเชิงบริการ และสถาปัตยกรรมแบบองค์ประกอบฐานซอฟต์แวร์ประยุกต์ (Components based Application)  

ส่วนในมุมของแนวคิดและมุมมองเชิงธุรกิจนั้น  Web Services จะเป็นเหมือนเทคโนโลยีที่ทำให้เกิดผลที่อาจทำให้เกิดเป็นแบบจำลองของพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ (e-Business Model) ที่เป็นพลวัตร (Dynamics) กระบวนการธุรกิจของ e-Business ที่มีความเกี่ยวโยงกันจะประกอบไปด้วยกิจกรรมย่อย ๆ ที่ดำเนินงานด้วย Web Services และถูกกระจายออกไปผ่านโครงข่ายของการบริการที่เพิ่มคุณค่า (Value added Services)

Web Services เป็นกลุ่มของมาตรฐานต่าง ๆ เช่น XML, SOAP (Simple Object Access Protocol), WSDL (Web Services Description Language) ฯลฯ เพื่อที่จะกำหนดว่าข้อมูลจะถูกส่งผ่านจากซอฟต์แวร์ประยุกต์หนึ่งไปยังอีกซอฟต์แวร์ประยุกต์หนึ่งซึ่งโดยปกติจะผ่านทาง Web การเปลี่ยนแปลงที่เป็นไปอย่างด้วยเร็วในโลกธุรกิจทำให้เกิดการเรียกร้องให้มีการบูรณาการและการจัดการกระบวนการธุรกิจต่าง ๆ ทั้งภายในและภายนอกวิสาหกิจ

การจัดการการตัดสินใจที่เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสภาวะแวดล้อม และการจัดการหาจุดที่เหมาะสมที่สุดในกระบวนการธุรกิจ ระบบ IT จะต้องจัดระบบกันใหม่และบูรณาการให้เข้ากันเพื่อผลักดันการใช้ข้อมูลสารสนเทศในวิสาหกิจไปสภาวะหน้าและสนับสนุนนวัตกรรมในกระบวนการธุรกิจ และการบริการลูกค้าสำหรับลูกค้าแต่ละคน 

ตัวอย่างหนึ่งของบริษัท Fujitsu ที่นำเสนอกรอบการทำงาน (Framework) ของ IT ที่เรียกเป็น Business Process Management เพื่อที่จะปรับปรุงกระบวนการธุรกิจโดยใช้วัฏจักรดังนี้ 1) การทำให้เห็นภาพของกระบวนการ (Visualization of a Business Process) 2) การวิเคราะห์และประเมินกระบวนการธุรกิจ 3) การออกแบบการปรับปรุงกระบวนการธุรกิจ

4) การดำเนินการของกระบวนการที่ถูกปรับปรุงแล้ว  เพื่อที่จะสนับสนุนกรอบการทำงานนี้  บริษัท Fujitsu  ได้นำเสนอ Middleware ที่เป็นการบูรณาการเชิงการบริการที่ใช้เทคโนโลยีการบูรณาการ Web Services เพื่อที่เชื่อมโยงซอฟต์แวร์ประยุกต์ต่าง ๆ บนระบบที่แตกต่างกัน 

BPM และ Web Services ต่างก็เป็นส่วนเติบเต็มซึ่งกันและกัน (Complementary) ต่างก็ถูกออกแบบมาสำหรับงานที่เหมือนกัน คือ การบูรณาการกระบวนการหรือซอฟต์แวร์ประยุกต์ที่แตกต่างกัน และทำให้สิ่งที่แตกต่างกันนั้นสามารถสื่อสารกันได้ในลักษณะอัตโนมัติ เมื่อนำมารวมกันได้แล้วเราก็สามารถแก้ไขปัญหาระบบ IT ที่เก่าเกินไป ไม่ว่าจะเป็นการเขียนกันขึ้นมาเองภายในบริษัทหรือระบบซอฟต์แวร์สำเร็จรูป เราสามารถที่จะรวมเอาคุณลักษณะพิเศษต่าง ๆ ของทั้งสองกลุ่มนั้นมาผสมผสานกันได้

Web Services สามารถที่จะใช้ได้ในสองลักษณะ  คือ 1) Web Services สามารถใช้โดยระบบ BPM ในลักษณะที่จะบูรณาการระบบต่าง ๆ ของวิสาหกิจ เมื่อมีระบบ IT ที่มีความแตกต่างกันต้องการที่จะเชื่อมต่อผ่านระบบ BPM ที่การบูรณาการจะสำเร็จได้โดยเทคโนโลยี Web Services   

2) ระบบ BPM เองสามารถเป็น Web Services ได้ และสามารถเปิดรับซอฟต์แวร์ประยุกต์หรือระบบต่าง ๆ ผ่านระบบ BPM เช่น การเรียกดูรายงานหรือการเข้าถึงสถานะของกระบวนการ Web Services จึงได้กลายเป็นสิ่งสำคัญต่อ BPM เมื่อวิสาหกิจที่แตกต่างกันกันพยายามที่จะสร้างความเป็นอัตโนมัติระหว่างกันให้เกิดขึ้นระหว่างกัน 

BPM และ Web Services จะขึ้นมามีอิทธิพลต่อวงการ IT และการจัดการกระบวนการธุรกิจในปัจจุบันนี้ การรวมตัวกันของทั้งสองนี้จะสร้างโครงข่ายของกระบวนการที่น่าจะเป็นไปได้หรือที่มีศักยภาพ ซึ่งอาจจะพูดได้ว่า กระบวนการในทุกที่ BPM และ Web Services จะให้ความสะดวกสำหรับการทำกระบวนการให้เป็นอัตโนมัติและนวัตกรรมในวิสาหกิจขยายผล (Extended Enterprises) ความเป็นพลวัตของ BPM และ Web Services สามารถที่จะสร้างกระบวนการที่น่าจะเป็นไปได้ดังนี้ 

• สถาปัตยกรรมของกระบวนการจ่ายค่าบริการต่อผู้ใช้งาน
• สถาปัตยกรรมของกระบวนการ Plug and Play
• กระบวนการที่ฝังตัวอยู่กระบวนการต่าง ๆ
• กระบวนการธุรกิจที่ครอบจักรวาล (Universal Business Process)
• กระบวนการธุรกิจเฉพาะเรื่อง
• การบริการเชิงกระบวนการ (Process Services)
• การทำงานร่วมกันชิงกระบวนการ (Process Collaboration)

Web Services  ได้กลายเป็นตัวกระตุ้นหลักสำหรับการวิวัฒนการของ BPMS ความสามารถในการเรียกใช้งานอย่างพลวัตรในรูปแบบที่สอดคล้องกัน (Synchronous) และไม่สอดคล้องกัน (Asynchronous) ไปจากภายในกระบวนการธุรกิจในระหว่างการอำนวยกระบวนการ (Process Orchestration) จะทำให้เกิดการสร้างสรรค์อุตสาหกรรมใหม่และนวัตกรรมในกระบวนการ  

ที่จริงแล้วต้นทุนและความซับซ้อนของการแก้ปัญหาเชิง BPM สามารถถูกลดลงได้ผ่านการใช้ Web Services แต่ก็ยังมีสิ่งที่ท้าทายที่จะต้องระลึกอยู่เสมอสำหรับกระบวนการธุรกิจที่ซ้ำซ้อน คือ การประสานงานของการสื่อสารที่ไม่สอดคล้องกันระหว่างกระบวนการธุรกิจและWeb Services การทำรายการธุรกิจที่มีระยะเวลานานระหว่างการอำนวยกระบวนการ ข่าวสารที่มีความสัมพันธ์ร่วมกันที่แลกเปลี่ยนระหว่างกระบวนการธุรกิจและ Web Services

ในขณะที่ Web Services กำลังให้ความหวังกับ BPM และการบูรณาการวิสาหกิจ (Enterprise Integration) เป็นอย่างมาก แต่ก็ยังมีความเสี่ยงหลักสำหรับเทคโนโลยีที่บังเกิดขึ้นมาใหม่ (Emergence) นี้

• ขณะที่ Web Services ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางจากบริษัทต่าง ๆ ในอุตสาหกรรมซอฟต์แวร์ แต่ก็ยังมีความเสี่ยงที่ผู้ขายที่แข่งขันกันอยู่อาจจะนำเสนอสิ่งเสริมเพิ่มเติมที่ไม่มาตรฐานออกมาเพื่อสร้างการได้เปรียบเชิงการแข่งขัน ถ้าสิ่งนี้เกิดขึ้นมา ขอบเขตของ Web Services ก็จะถูกจำกัดลง

• Web Services ยังอยู่ในระยะเริ่มต้น การประยุกต์ใช้งานยังไม่ได้มีการทดสอบกับการบูรณาการขนาดใหญ่ และการใช้งานที่มีปริมาณมาก
• สำหรับ Web Services ที่เป็นสื่อกลางที่มีประสิทธิภาพในการทำงานร่วมกันระหว่างวิสาหกิจบนอินเทอร์เน็ตสาธารณะ ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญที่ระบบรักษาความปลอดภัยและแบบจำลองการยืนยันที่ได้รับการยอมรับและมีความเป็นไปได้จะต้องถูกพัฒนาในเร็ว ๆ นี้

Web Services คงจะต้องแบ่งการดำเนินการออกเป็นระยะ (Phases) และในที่สุดจะนำไปสู่การเคลื่อนตัวอย่างขนานใหญ่ (Massive Shift) ในโครงสร้างพื้นฐานของการประมวลผลและวิธีการที่บริษัทต่าง ๆ ดำเนินธุรกิจด้วยกันเองและกับลูกค้า ในระยะแรกนั้น บริษัทจะนำเอา Web Services มาใช้งาน และ SOAP จะถูกใช้เป็นสื่อกลางในการร้องขอการบริการเหล่านั้น

อย่างไรก็ตามการค้นพบ (Discovery) และการบูรณาการ (Integration) ก็ยังคงทำกันแบบปราศจากเครื่องมือช่วย (Manual) ในระยะที่สอง บริษัทต่าง ๆ ก็จะเริ่มส่งข่าวสาร (Publishing) และมีการใช้ WSDL เพื่อที่จะทำให้เกิดการบูรณาการอย่างอัตโนมัติ

อย่างไรก็ตามการค้นพบและการคัดเลือกการบริการก็ยังคงดำเนินการโดยปราศจากเครื่องมือช่วย ในระยะสุดท้าย บริษัทจะเริ่มใช้ UDDI (Universal Description, Discovery and Integration)  เพื่อที่จะค้นหาและเลือกการบริการที่พวกเขาต้องการ ซึ่งการใช้ WSDL เพื่อที่จะบูรณาการอย่างอัตโนมัติกับการบริการเหล่านี้และ SOAP เพื่อที่จะร้องขอการบริการเหล่านี้

โลกของการจัดการได้เปลี่ยนไป แนวคิดและมุมมองเชิงกระบวนการเริ่มเข้ามามีบทบาทมากขึ้น และที่สำคัญการนำเอา IT เข้ามาประยุกต์ใช้ก็ต้องมีมุมมองเชิงกระบวนการมากขึ้น ดูเหมือนว่าทุกวันนี้โลกธุรกิจเราได้เริ่มมีความตระหนักในมุมมองเชิงกระบวนการ เพราะทุกอย่างเกิดขึ้นที่กระบวนการธุรกิจทั้งสิ้น

จะเห็นได้ว่า BPM จึงมีบทบาทมากขึ้นทั้งกับบุคลากรทางด้านการจัดการและบุคลากรทางด้าน IT รวมทั้งความซับซ้อนของปัญหาก็มากขึ้นตามการเปลี่ยนแปลงของตลาด ดังนั้นองค์ประกอบและผู้เล่นใน BPM จึงมีอยู่มากมาย คงจะต้องรอดูต่อไปว่าจะมีอะไรเกิดขึ้นมาอีกและมีความสัมพันธ์และผลกระทบอย่างไรกับสิ่งที่มีอยู่ คราวหน้าผมคงจะหาองค์ประกอบตัวอื่น ๆ มาเล่าให้ฟังอีก!

เอกสารอ้างอิง

• Khan, Rashid, “Business Process Management: A Practical Guide”, Meghan-Kiffer Press, 2004
• Arora, Sandeep, “Business Process Management: Process is the Enterprise”, 2005
• Nakagawa, Masahiro, “Business Process Management with Web-Service Integration Technology”, FUJITSU Sci. Tech. J., 40,1,(June 2004)
• Gralla, Preston “BPM and Web services: A perfect match ?” http://searchwebservice.com