ขวัญชัย กุลสันติธำรงค์
kwanchai2002@hotmail.com

ในช่วงเวลาที่เศรษฐกิจไม่ดี บริษัทฯส่วนใหญ่จะลดค่าใช้จ่ายในทุกด้าน รัดเข็มขัดจนเอวกิ่วเท่าที่จะทำได้ รวมถึงการชะลอการซื้ออุปกรณ์ใหม่และเลื่อนเวลาการบำรุงรักษาออกไปให้นานที่สุด ถึงแม้ว่าความคิดนี้จะเข้าใจได้ แต่การเลื่อนเวลาการบำรุงรักษาออกไปมีโอกาสสูงที่จะต้องเสียค่าใช้จ่ายเพิ่มขึ้นในภายหลังโดยเฉพาะอย่างยิ่งหากเป็นอุปกรณ์ UPS (Uninterruptible Power Supply) การบำรุงรักษา UPS ที่น้อยหรือไม่มีการดูแลบำรุงรักษาเลย

เป็นสาเหตุที่จะทำให้ระบบจ่ายพลังงานไฟฟ้าคุณภาพสูงที่มี UPS เป็นแหล่งพลังงานเกิดความชำรุดบกพร่อง จนทำให้ธุรกิจของบริษัทตกอยู่ในอันตรายที่จะเกิดความเสียหายได้ บริษัทสูญเสียรายได้ กำลังการผลิตลดลง มีผลกระทบต่อความพึงพอใจของลูกค้า และความภักดีของลูกค้าต่อบริษัทฯ ลดลง เป็นต้น ทั้งนี้ยังไม่รวมถึงค่าใช้จ่ายในการซ่อมคืนสภาพและเปลี่ยนใหม่ ดังนั้นการบำรุงรักษาอุปกรณ์ที่ใช้งานอยู่จึงมีความสำคัญอย่างมากโดยเฉพาะอย่างยิ่งในสภาวะที่เศรษฐกิจไม่ดีในเวลานี้

รูปที่ 1 ห้องเซิร์ฟเวอร์ (Server) หัวใจของธุรกิจในปัจจุบัน

เมื่อบำรุงรักษาอุปกรณ์ไฟฟ้าอย่างไม่เหมาะสม โดยอย่างยิ่งในกรณีที่อุปกรณ์ดังกล่าวอยู่ภายใต้สภาวะแวดล้อมที่เลวร้าย เช่น ความชื้นสูงเกินไป อุณหภูมิสูงเกินไป จะทำให้ระบบไฟฟ้า และอุปกรณ์ไฟฟ้า ชำรุดสึกหรอได้ในเวลาอันรวดเร็ว

การบำรุงรักษาเชิงป้องกันเป็นการบำรุงรักษาเชิงรุกก่อนที่อุปกรณ์จะชำรุดเสียหาย เมื่อนำวิธีดังกล่าวมาใช้กับ UPS จะทำให้เกิดประโยชน์สูงสุดกับระบบไฟฟ้ากำลังที่จ่ายพลังงานไฟฟ้าให้กับโหลดวิกฤต (Critical Loads) เช่น ศูนย์ข้อมูล (Data Center) ทำให้ระบบจ่ายพลังงานไฟฟ้ามีความมั่นคง

การบำรุงรักษาเชิงป้องกันเกี่ยวข้องกับการตรวจสอบอย่างเป็นระบบ (Systematic Inspection) การตรวจวัด การทดสอบ การเปลี่ยนชิ้นส่วน และการแก้ไขความชำรุดบกพร่องในช่วงเริ่มต้นก่อนที่จะลุกลามบานปลายจนก่อให้เกิดปัญหาใหญ่ติดตามมา
ความถี่ของการบำรุงรักษา UPS (Frequency of Maintenance) 

การกำหนดความถี่ของการบำรุงรักษาขึ้นกับชนิดของ UPS โดย UPS ขนาดเล็ก อาจจะตรวจสอบประจำปีปีละครั้ง เพื่อให้มั่นใจว่า การแจ้งเตือน (Alarm) ตัวกรอง (Filter) และแบตเตอรี่ ทำงานได้ดีตามข้อกำหนด สำหรับ UPS ที่มีขนาดกลาง หรือ ขนาดใหญ่ (> 100 kVA) การตรวจสอบเพื่อบำรุงรักษาควรทำอย่างน้อยปีละ 2 ครั้ง

UPS ทุกรุ่นได้รับการออกแบบให้ชิ้นส่วนต่าง ๆ มีอายุที่จำกัด ชิ้นส่วนแต่ละชิ้นมีอายุแตกต่างกันขึ้นกับการออกแบบ และหน้าที่ของชิ้นส่วนนั้นที่ติดตั้งอยู่ภายใน UPS รวมถึงสภาวะการใช้งานที่ UPS ติดตั้งใช้งานอยู่ ถึงแม้ว่าชิ้นส่วนต่าง ๆ จะมีอายุที่จำกัดก็ตาม แต่การบำรุงรักษาที่มีการวางแผนไว้อย่างดีซึ่งรวมถึงการเปลี่ยนชิ้นส่วนเป็นประจำจะทำให้ UPS ทำงานได้อย่างต่อเนื่องและใช้งานได้ต่อไปอีกหลายต่อหลายปี

UPS ส่วนใหญ่จะมีอายุใช้งานที่ออกแบบไว้ (Designed Life) ประมาณ 10 ปี ในกรณีที่มีการบำรุงรักษา UPS อย่างดีและสม่ำเสมอ ก็สามารถใช้ UPS ได้อย่างคุ้มค่ายาวนานกว่า 20 ปี หรือมากกว่านั้น ชิ้นส่วนบางอย่างของ UPS มีความไวต่อสภาวะแวดล้อม เช่นอุณหภูมิ ความชื้น หรือ การแปรปรวนของแรงดันไฟฟ้า เป็นต้น

ซึ่งทั้งหมดนี้ทำให้ชิ้นส่วนต่าง ๆ ภายใน UPS ชำรุดและสึกหรอได้อย่างรวดเร็ว ตารางที่ 1 แสดงช่วงอายุที่ออกแบบไว้ของชิ้นส่วนต่าง ๆ ของ UPS รวมถึงกำหนดเวลาในการเปลี่ยนชิ้นส่วนต่าง ๆ การเปลี่ยนชิ้นส่วนทดแทนต้องเป็นไปตามข้อกำหนดเดิมอย่างเคร่งครัด

ตารางที่ 1 ชิ้นส่วนของ UPS แสดงรายละเอียดช่วงอายุและกำหนดเวลาในการเปลี่ยนทดแทน

ความมั่นคงของระบบจ่ายพลังงานไฟฟ้าคุณภาพสูงที่มี UPS เป็นแหล่งพลังงานจะขึ้นกับชิ้นส่วนที่มีอายุสั้นที่สุดที่อยู่ภายใน UPS ดังนั้นเพื่อป้องกันผลกระทบกรณีที่ชิ้นส่วนใดส่วนหนึ่งชำรุดจนส่งผลต่อโหลดวิกฤต การตรวจสอบชิ้นส่วนอย่างสม่ำเสมอและเปลี่ยนชิ้นส่วนก่อนจะหมดอายุจึงเป็นสิ่งจำเป็น ตารางที่ 2 แสดงชิ้นส่วนที่ต้องมีการตรวจสอบ คำแนะนำและอาการเบื้องต้นที่แสดงว่าถึงเวลาเปลี่ยนทดแทนได้แล้ว

แบตเตอรี่เป็นส่วนประกอบหลักของ UPS อุณหภูมิที่สูง และการดิสชาร์จบ่อย ๆ เป็นสาเหตุที่ทำให้อายุของแบตเตอรี่สั้นลง รวมถึงกรณีที่แบตเตอรี่ชนิด VRLA แห้งก็ทำให้อายุแบตเตอรี่สั้นลงด้วย แบตเตอรี่ที่อยู่ในอุณหภูมิแวดล้อมที่สูงในขณะใช้งานหรือเก็บไว้เฉยจะทำให้อายุแบตเตอรี่สั้นลงอย่างรวดเร็ว แนวทางการบำรุงรักษาเชิงป้องกันของแบตเตอรี่ตามมาตรฐาน IEEE Std–1188 for Valve Regulated Lead Acid (VRLA) Battery and IEEE Std–450 for Vented Lead Acid (VLA or Flooded) Battery แสดงอยู่ในตารางที่ 3

ตารางที่ 3 การบำรุงรักษาเชิงป้องกันของแบตเตอรี่ประเภท VRLA and VLA (Flooded) Batteries

เอกสารอ้างอิง
1. Inside PQ–Extending UPS Operation, EC&M August 2009
2. www.ecmweb.com