ดร.วิทยา สุหฤทดำรง
ภาควิชาวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ

ลองเปลี่ยนมุมมองจากกระบวนการธุรกิจเชิงพาณิชย์มาเป็นเชิงการทหารบ้าง เพราะนวัตกรรมต่าง ๆ ในโลกนี้เป็นผลมาจากการค้นคว้าวิจัยทางการทหาร กระบวนการธุรกิจของทหารนั้นไม่ได้มุ่งเน้นที่ผลกำไรเชิงพาณิชย์ แต่เน้นที่การได้ชัยชนะเหนือสมรภูมิรบด้วยการสูญเสียน้อยที่สุด การทำสงครามนั้นเป็นธุรกิจที่ลงทุนสูงและมีความเสี่ยงสูงโดยมีผลกระทบต่อสังคมในทุกด้าน ข้อปฏิบัติในการปฏิบัติการเชิงทหารหลายอย่างได้ถูกนำมาใช้ในกระบวนการธุรกิจเชิงพาณิชย์ เช่น การจัดการลอจิสติกส์ ฯลฯ

เมื่อพูดถึงสงครามแล้ว ภาพของสงครามปัจจุบันคงจะเปลี่ยนไปจากอดีตมาก จากภาพของสงครามแห่งการทำลายล้างทั้งชีวิตและทรัพย์สิน มาเป็นสงครามทางการค้าและสงครามวัฒนธรรมที่ผู้แพ้จะตกเป็นผู้ใช้สินค้าหรือวัฒนธรรมเหล่านั้นไป เจ้าของผลิตภัณฑ์หรือวัฒนธรรมนั้นก็ได้ค่าลิขสิทธิ์ตอบแทนไป อาวุธที่สำคัญที่สุดในยุคนี้คือ ข้อมูลสารสนเทศ (Information) แทนที่จะเป็นอาวุธในการทำลายล้างแต่เพียงอย่างเดียว

ยุทธศาสตร์ที่สำคัญกลับกลายเป็นการใช้ข้อมูลสารสนเทศเป็นเครื่องมือที่สำคัญในการทำสงคราม แต่ที่จริงแล้วในสงครามในอดีตก็ให้ความสำคัญของข่าวสารข้อมูลอยู่แล้ว เช่น ในเรื่องข่าวกรอง (Intelligences) เรามักจะได้ยินอยู่เสมอในนามของหน่วยข่าวกรองของแต่ละประเทศหรือกองทัพ   ข่าวสารข้อมูลประเภทนี้มักถูกนำไปใช้ในการตัดสินใจในเชิงยุทธศาสตร์ (Strategic) ยุทธวิธี (Tactical) ในการปฏิบัติการต่าง ๆ (Operational)  

ดังนั้นจึงไม่ใช่เรื่องแปลกสำหรับการใช้ข้อมูลข่าวกรองในการทำสงคราม แต่สงครามในปัจจุบันนั้นมีความแตกต่างจากอดีตเพราะมีความซับซ้อน (Complexity) ในตัวเองมากขึ้น ถึงแม้ว่าจะมีสงครามใหญ่ ๆ เกิดขึ้นในโลกไม่มากครั้งนักในระยะนี้ การตัดสินใจในการทำสงครามแต่ละครั้งคงจะต้องคำนึงถึง เร็วกว่า (Faster) ดีกว่า (Better) และประหยัดกว่า (Cheaper) ดังนั้นแนวคิดในการบริหารจัดการทางการทหารก็สามารถนำเอามาประยุกต์ใช้ได้ในการดำเนินงานเชิงธุรกิจอะไรก็ได้

ประเด็นของข้อมูลสารสนเทศในการดำเนินงานเป็นเรื่องที่มีความสำคัญและผู้นำองค์กรต่าง ๆ ควรให้ความสำคัญอย่างยิ่ง   สำหรับในวงการทหารแล้วข้อมูลสารสนเทศนั้นไม่ได้มีผลแค่แพ้ชนะในการปฏิบัติการเท่านั้น แต่หมายถึงชีวิตของทหารที่อยู่ในปฏิบัติการนั้น แนวคิดใหม่ที่เกิดขึ้นมาในวงการข้อมูลสารสนเทศด้านทหาร คือ Network Centric Warfare  (NCW) ซึ่งมีการกล่าวถึงและมีการพัฒนาแนวคิดนี้กันอยู่ตั้งแต่ทศวรรษที่ผ่านมา หลายคนพอได้ยินคำว่า Network ก็มักจะนึกถึงเรื่องของ โครงข่ายคอมพิวเตอร์ (Computer Network)

ที่จริงแล้ว Network Centric Warfare ไม่ใช่เรื่องทั้งคอมพิวเตอร์หรือเทคนิคในการสงคราม แต่เป็นเรื่องที่เกี่ยวกับการต่อสู้หรือแข่งขันกันด้วยความเป็นเลิศทางด้านข้อมูลสารสนเทศ (Information Superiority) และเชื่อมต่อระบบกันทั้งกองทัพรวมทั้งฮาร์ดแวร์และซอฟต์แวร์เพื่อเป็นแนวทางในการจัดการยุทโธปกรณ์และกำลังพลมุ่งไปยังเป้าหมายโดยที่แม้กระทั่งศัตรูก็ไม่มีทางรู้ว่าอะไรหรือใครได้โจมตีพวกมันแล้ว  

แนวคิดของ  Network Centric Warfare ได้เตรียมความพร้อมให้กับนายทหารยุคใหม่ ให้มีความเข้าใจและลึกซึ้งกับพลังของความเป็นเลิศของข้อมูลสารสนเทศในการสงครามจากมุมมองของความร่วมมือ (Collaboration) ของทุกเหล่าทัพ แนวคิดนี้จึงเหมาะกับกองทัพหรือกิจการทางทหารที่จะต้องให้ความสนใจอย่างใกล้ชิดในวิธีการที่พวกเขาควรใช้เทคโนโลยีสารสนเทศได้ใกล้เคียงหรือม่งสู่กับความเป็นเลิศทางด้านสารสนเทศ.

ยุทธศาสตร์ในการสงครามในอดีตนั้นอาศัยความสอดคล้องและประสานงานกันของทางบก  ทางเรือ และทางอากาศ   แต่ก็ไม่มีการกล่าวถึงการนำเอาเทคโนโลยีสารสนเทศมาใช้ให้เกิดประโยชน์เพื่อชัยชนะในสมรภูมิด้วยต้นทุนที่ต่ำที่สุด  แนวคิด Network Centric Warfare (NCW) นี้ได้นำเสนอมุมมองที่น่าสนใจในการศึกษาแนวคิดใหม่ในการทำสงคราม 

และยังมีการวิเคราะห์ที่มุ่งเน้นไปที่การไขความลึกลับของ NCW ในส่วนที่จะทำอย่างไรในการเชื่อมต่อกันเพื่อที่จะใช้ความได้เปรียบของยุคสารสนเทศ องค์กรในยุคสารสนเทศที่ผลักดันแนวคิดของวิสาหกิจแบบโครงข่ายศูนย์กลาง (Netcentric Enterprise) กองทัพจะใช้แนวคิดเกิดใหม่นี้ในการขับเคลื่อนกองทัพอย่างไรและอะไรควรจะเป็นการเปลี่ยนแปลงกระบวนทัศน์ในการก้าวเข้าสู่ NCW สำหรับกองทัพ  

นอกจากนั้นแล้วยังมีหลักเกณฑ์ต่าง ๆ สำหรับการเปลี่ยนแปลงหรือการเคลื่อนตัว (Shift)อย่างประสบความสำเร็จไปสู่หนทางใหม่ในการทำสงคราม แนวคิดของ NCW จึงเป็นการเตรียมพร้อมสำหรับ หนทางข้างหน้า เพื่อที่จะรับเอาแนวคิดเกิดใหม่นี้ไปสู่ศิลปะแห่งการปฏิบัติการ (Operational Art)

โดยทั่วไปนั้นคำนิยาม NCW คือ ความเป็นเลิศที่สุดของสารสนเทศที่เป็นแนวคิดที่สนับสนุนการปฏิบัติการซึ่งจะทำให้เพิ่มพลังอำนาจให้กับกำลังพลในยุทธการด้วยการใช้เครือข่ายของตัวรับสัญญาณต่าง ๆ (Networking Sensors), ผู้ตัดสินใจ (Decision Makers) ต่าง ๆ และกำลังพล (Forces) ที่เข้าโจมตี ในการมีส่วนร่วมในสถานการณ์และรับรู้สภาวะแวดล้อมของสมรภูมิ,

เพิ่มความรวดเร็วในการสั่งการ, มีจังหวะที่เร็วขึ้นในการปฏิบัติการ, เพิ่มอำนาจในการทำลาย, เพิ่มโอกาสในการรอดชีวิตและระดับของความสอดคล้องกัน ดูไปแล้วคำนิยามนี้ค่อนข้างยาว แต่สิ่งสำคัญในคำนิยามนั้นคือ การแปล ความเป็นเลิศที่สุดของข้อมูลสารสนเทศ ไปสู่ ความสามารถในการรบโดยการเชื่อมโยงหน่วยงานที่มีความรู้ต่าง ๆ ในสมรภูมิอย่างมีประสิทธิผล   

ที่จริงแล้วสิ่งน่าสนใจอยู่ไม่น้อย คือ ในการที่นำเอาแนวคิดเกิดใหม่นี้มาใช้ในรูปแบบศิลปะแห่งการปฏิบัติการ (Operational Arts) ซึ่งจะต้องมีการเปลี่ยนแปลงวัฒนธรรม (Culture Change) ในวิธีการที่เราทำสงครามในกองทัพ NCW ไม่ใช่เรื่องที่เกี่ยวกับการใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่กับองค์กรและโครงสร้างทางเทคโนโลยีที่มีอยู่ รวมทั้งแนวทางในการดำเนินการรบ    

NCW มองไปไกลกว่านั้นอีก มีเรื่องราวต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับเคล็ดลับต่าง ๆ ของ NCW ที่มีการอ้างถึงกันทั่วโลก แต่ก็ยังไม่ปรากฏว่ามีใครแสดงตนเป็นผู้เชี่ยวชาญในเรื่องนี้

แต่หลังจากได้พินิจพิเคราะห์แล้วก็พบว่า NCW ยังไม่ใช่คำตอบสุดท้ายในการที่จะชนะสงคราม NCW เป็นเรื่องที่เราจะทำอย่างไรที่จะได้สิ่งที่ดีที่สุดจากกำลังพลและทรัพย์สินของกองทัพโดยการใช้ประโยชน์จากความเป็นเลิศที่สุดของสารสนเทศ

ลองมองจากประสบการณ์และบทเรียนในธุรกิจทั้งหลาย เราจะพบว่ายุคข้อมูลข่าวสารได้เปลี่ยนแปลงโลกและวิถีการดำเนินชีวิตของเรา ซึ่งเราควรจะใช้ประโยชน์จากพลังอำนาจของเทคโนโลยีสารสนเทศในการบรรลุความได้เปรียบเชิงการแข่งขัน ในยุคข้อมูลข่าวสารนี้เองทำให้เวลาและระยะทางลดลง

องค์กรต่าง ๆ เริ่มถูกขับเคลื่อนด้วยข้อมูลสารสนเทศ พลังอำนาจในการดำเนินงานขึ้นอยู่กับการรับรู้แบบทันทีทันใด (Real-Time Awareness) ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญที่สุดในโลกธุรกิจ และในเชิงการทหารก็เช่นกัน ถ้าเรารู้ว่าศัตรูกำลังดำเนินการอะไรอยู่และมีจุดมุ่งหมายอย่างไร เราจะคงจะตั้งเป้าหมายไปยังศัตรูนั้นได้อย่างรวดเร็วก่อนที่พวกมันจะเคลื่อนไหว 

เราสามารถอธิบายถึงความสามารถของการมีการรับรู้แบบทันทีทันใดโดยการเปรียบเทียบกับสถาปัตยกรรมเชิงการปฏิบัติการขององค์ธุรกิจที่มีการทำธุรกรรมประจำวัน และธุรกิจเหล่านั้นรวบรวมข้อมูลสารสนเทศทางธุรกิจประจำวันอย่างไร เพื่อที่จะนำมาตัดสินใจเพื่อเพิ่มความได้เปรียบเหนือคู่แข่งขันในธุรกิจ สถาปัตยกรรมเชิงการปฏิบัติการประกอบไปด้วยองค์ประกอบที่สำคัญ 3 องค์ประกอบ คือ

• ความสามารถในการรับรู้ข้อมูลซึ่งจะต้องรวบรวมและสรุปรวบยอดมาจากแหล่งข้อมูลสาธารณะ (Public Domain) ในธุรกิจ
• ความสามารถในการทำธุรกรรมซึ่งจะประกอบด้วยกลไกในการวิเคราะห์มากมาย โดยมีฟังก์ชันหน้าที่ในการสั่งการและควบคุมในการสนับสนุนเกิดการทำรายการธุรกรรมได้ในเวลาอันรวดเร็วจากนาทีเป็นวินาที
• โครงสร้างของข้อมูลสารสนเทศจะต้องเป็นโครงข่ายทั่วทั้งชุมชนธุรกิจ

ในทิศทางเดียวกันอาจมีคนโต้แย้งว่า NCW นั้นใช้ความเป็นศูนย์กลางของข้อมูลสารสนเทศที่มีความสำคัญและศักยภาพของข้อมูลสารสนเทศนั้นในฐานะของแหล่งพลังอำนาจของกองทัพ ดังนั้น NCW จึงถูกสร้างขึ้นมาด้วยแนวคิดของการแบ่งปันและการใช้ข้อมูลและทรัพยากรร่วมกัน (Collaboration)

โดยการสร้างโครงข่ายให้กับกองทัพเพื่อที่จะสร้างความสัมพันธ์ชนิดใหม่กับเหล่าทัพอื่น ๆ และปฏิบัติตัวเป็นผู้ประสานงานเชื่อมโยงเพื่อที่จะใช้ข้อมูลสารสนเทศแบบทันทีทันใดในสมรภูมิรบสมัยใหม่ หนทางข้างหน้าก็คือ สร้างกองทัพให้เป็นวิสาหกิจแบบเน้นโครงข่าย (Netcentric Enterprise) เหมือนกับในโลกธุรกิจ โดยเริ่มจากการสร้างโครงสร้างพื้นฐานของข้อมูลสารสนเทศที่จะทำให้เกิดการแบ่งปันและใช้สมรภูมิและข่าวสารความรู้ร่วมกัน   

การตระหนักในเรื่องข่าวสารความรู้นี้ถูกดำเนินการโดยแนวทางใหม่ในการสั่งการและควบคุมแบบปรับเปลี่ยนได้ (Adaptive Command and Control) ที่สุดแล้ว NCW จะมีความสามารถในการเพิ่มจังหวะของปฏิบัติการ เพิ่มการตอบสนอง ลดความเสี่ยง ลดค่าใช้จ่าย และเพิ่มประสิทธิผลในการปฏิบัติการในสมรภูมิ

มีแนวคิดสนับสนุนหลักอยู่ 3 แนวคิดในการเชื่อมโครงข่ายของกองทัพ
• ใช้กำลังพลกระจายออกไปตามลักษณะทางภูมิศาสตร์ เพื่อสร้างผลกระทบในวงกว้างในสมรภูมิ
• จัดเตรียมกำลังพลที่มีข่าวสารความรู้ด้วยภาวะแวดล้อมที่เต็มไปด้วยข้อมูลสารสนเทศ
• เชื่อมโยงพวกเขาอย่างมีประสิทธิพลและให้พวกเขาเข้าถึงแหล่งข้อมูลสารสนเทศที่มีคุณภาพสูง 

ประเด็นสำคัญ  NCW จะเป็นเรื่องการสร้างศูนย์กลางของข้อมูลสารสนเทศโดยการกำหนดทรัพยากรหรือกำลังพลที่มีความรู้ความสามารถและเชื่อมโยงกำลังทหารเข้าเป็นหนึ่งเดียว NCW มุ่งเน้นไปที่ความสำคัญของปฏิสัมพันธ์ในท่ามกลางหน่วยสมรภูมิรบซึ่งมีความจำเป็นที่จะต้องสร้างปรากฏการณ์การผนึกกำลังของกำลังพล ดังนั้น NCW จึงมีคุณสมบัติในการจัดการกับธรรมชาติที่เป็นพลวัตรของการสงคราม

เราสามารถเห็นถึงความแตกต่างของ NCW และการสงครามแบบดั้งเดิม ใน NCW ผู้ปฏิบัติการในสมรภูมิไม่ได้เป็นผู้ใช้ตัวรับข้อมูล (Sensors) และผู้ตัดสินใจก็ไม่เป็นคนควบคุมผู้ปฏิบัติการ ทุกคนจะต้องทำงานร่วมกันในการตอบสนองต่อพลวัตรของพื้นที่สมรภูมิเพื่อที่จะบรรลุจุดมุงหมายของผู้บังคับบัญชา ทั้งหมดนี้มีต้นทุน  

แต่ทรัพยากรทั้งหมดจะต้องถูกใช้อย่างยืดหยุ่นเพื่อให้กำลังพลมีความคล่องตัวมากขึ้น สิ่งนี้ถือว่าเป็นการเปลี่ยนแปลงวัฒนธรรมหลักที่เกิดขึ้นในสายบังคับบัญชาที่มีอยู่หลายชั้นในการทำสงครามแบบดั้งเดิม ผู้บังคับบัญชาไม่มีตัวรับข้อมูล ผู้ปฏิบัติการหรือฐานกำลังอาวุธได้ถูกมอบหมายตามคำสั่งหรือภายใต้การควบคุมการปฏิบัติการในการพิชิตชัยตามภารกิจ 

ในทางตรงกันข้ามผู้บังคับบัญชาก็รู้ว่าทรัพยากรทั้งหมดอยู่ในสมรภูมิ และคอยที่จะให้ความร่วมมือและประสานการปฏิบัติการเมื่อได้รับคำสั่ง การเปลี่ยนวิธีคิดนี้เป็นเรื่องสำคัญยิ่งต่อความเข้าใจและการยอมรับ NCW ในฐานะหนทางใหม่ในการตอบสนองต่อการสงครามในยุคข้อมูลสารสนเทศเป็นปัจจัยเชิงยุทธศาสตร์  

เมื่อพิจารณาโครงสร้างของการสงครามแล้วก็ไม่น่าจะแตกต่างกันไปจากอดีตมากนัก เพราะสงครามนั้นยังคงเกิดจากคนเพื่อทำลายคนเหมือนเดิม สิ่งที่แตกต่างคือเทคโนโลยีที่ช่วยให้เวลาลดลงและระยะทางสั้นลงตัวนั้นกรอบความคิดในการปฏิบัติการย่อมต้องเปลี่ยนไปตามการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี  

จากอดีตเราใช้ข้อมูลข่าวกรองเพื่อ “สั่งการและควบคุม (Command and Control)” แต่ในปฏิบัติการเชิงโครงข่ายรวมศูนย์ (Netcentric Operation) เราควรจะเรียกให้เหมาะสมว่า “สั่งการและประสานงาน (Command and Coordinate)” เพื่อที่จะแสดงให้เห็นถึงความรวดเร็วของการสั่งการในแนวทางที่ NCW นำเสนอต่อผู้บังคับบัญชาในภาคพื้นดิน

เมื่อมองถึงอนาคตของ NCW แล้ว การลงทุนอย่างมหาศาลในรูปแบบต่าง ๆ ทั้งการสื่อสารข้อด้วยความเร็วสูงและเทคโนโลยีสนับสนุนต่าง ๆ เป็นเรื่องที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ แต่เมื่อได้ติดตั้งระบบแล้ว NCW จะเปลี่ยนวิธีการทำสงครามในสมรภูมิที่มีพลวัตรและNCW ยังคงท้าทายวิธีการที่เราจัดการตัวเองเพื่อเผชิญหน้ากับอนาคตด้วยความมั่นใจ

ความท้าทายของ NCWได้ชี้ให้เห็นว่าการเปลี่ยนแปลงต่าง ๆ จะผลักดันเราให้เรียนรู้และคิดนวัตกรรมใหม่สำหรับสงครามในอนาคต สุดท้ายแนวคิดของ NCWก็ยังคงสร้างความมึนงงให้กับนายทหารที่ยึดติดกับเทคโนโลยีอย่างไม่มีความคิดริเริ่ม และยังคงท้าทายนายทหารรุ่นใหม่ที่กล้าจะเข้าสู่การเปลี่ยนแปลงขนานใหญ่ แม้แต่การสงครามยังต้องปรับตัวและปรับความคิดเพื่อที่จะให้มีชีวิตอยู่ แล้วเราที่อยู่ในธุรกิจจะไม่ปรับตัวเพื่อความอยู่รอดในธุรกิจหรือ ?