No.282

ดร.ชิตพงษ์ อัยสานนท์

วิทยาลัยโลจิสติกส์และซัพพลายเชน มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

ayasanond@hotmail.com

 

 

 

 

จากกระแสการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วของสังคมในโลกปัจจุบันก่อให้เกิดการแข่งขันกันในด้านต่าง ๆ เพื่อพัฒนาประเทศของตนโดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านเศรษฐกิจ อีกทั้งการก้าวเข้าสู่ยุคโลกาภิวัฒน์ย่อมทำให้เกิดความต้องการที่หลากหลายและซับซ้อนมากขึ้น การขนส่งจึงมีบทบาทสำคัญต่อการพัฒนาทางด้านเศรษฐกิจของไทยให้เท่าทันอารยะประเทศ

 

 

          เป็นที่ทราบกันว่า ธุรกิจการขนส่งทางอากาศ หรือธุรกิจการบิน (Aviation Business) นั้นเป็นองค์ประกอบหนึ่งของอุตสาหกรรมการบิน (Aviation Industry) ซึ่งธุรกิจการบินจะเป็นบุคคลธรรมดา หรือนิติบุคคลก็ได้ โดยธุรกิจการบินจะแบ่งออกเป็นประเภทใหญ่ ๆ 2 ประเภท คือ

 

          1. ธุรกิจสายการบิน (Airline Business) หมายถึง ผู้ประกอบธุรกิจที่ทำหน้าที่รับส่งคนโดยสาร

 

          2. การขนส่งสินค้าพัสดุภัณฑ์ทางอากาศ (Air Freight Business) หมายถึง ผู้ประกอบธุรกิจบริการขนส่งสินค้า

  

          ในบทความฉบับนี้จะขอเสนอแง่คิด และมุมมองในการดำเนินธุรกิจการขนส่งสินค้าพัสดุภัณฑ์ทางอากาศ (Air Freight Business) ที่กำลังได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย จากที่เห็นได้ว่าประเทศต่าง ๆ มีการพัฒนาสนามบินพาณิชย์ให้ทันสมัย และเพียงพอกับความต้องการ บริษัทสร้างเครื่องบินมีการสร้างเครื่องบินซึ่งมีขนาดใหญ่ และสมรรถภาพในการบินสูง สามารถบรรจุสินค้าและบรรทุกผู้โดยสารได้มากขึ้น มีเครื่องมือในการขนส่งอันทันสมัยครบครัน นอกจากนี้ยังมีการขยายและปรับปรุงบริเวณคลังสินค้าที่ท่าอากาศยานให้กว้างขวางทันสมัย เพื่อการขนส่งสินค้าดำเนินไปอย่างสะดวกและรวดเร็วจากผู้ส่งที่เมืองต้นทางไปยังเมืองผู้รับปลายทาง

                   

          เมื่อพูดถึงข้อดีของการขนส่งสินค้าทางอากาศนั้นก็คือ ใช้เวลาในการขนส่งน้อย สินค้าแบบใหม่ ๆ โดยเฉพาะสินค้าประเภทแฟชั่น สามารถส่งไปยังตลาดต่าง ๆ ทั่วโลกได้ในเวลาที่รวดเร็ว สำหรับในส่วนของข้อเสียก็คือ เสียค่าใช้จ่ายในการดำเนินงานค่อนข้างสูง เพราะมีอัตราค่าขนส่งสินค้าสูงกว่าอัตราค่าขนส่งประเภทอื่น ๆ และการขนส่งขึ้นอยู่กับสภาพภูมิอากาศ ทำให้เป็นอุปสรรคต่อการขนส่ง หากสภาพภูมิอากาศไม่เอื้ออำนวย และเมื่อเปรียบเทียบกับรูปแบบการขนส่งแบบอื่นแล้วก็สามารถแสดงได้ตามแผนภาพด้านล่างนี้

 

  

 

 

          การขนส่งทางอากาศ เป็นการขนส่งที่มีลักษณะเฉพาะตัว คือ มีความรวดเร็วในการขนส่ง เมื่อเปรียบเทียบกับการขนส่งรูปแบบอื่น ๆ สำหรับกระบวนการขนส่งสินค้าทางอากาศ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นการขนส่งสินค้าระหว่างประเทศนั้น ในกระบวนการขนส่งสินค้าทางอากาศระหว่างประเทศ ประกอบด้วยผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้อง ทั้งผู้ใช้บริการและผู้ให้บริการดังนี้

 

 

          ผู้ส่งออกสินค้า (Shipper)หมายถึง ผู้ที่ต้องการส่งสินค้าออกไปยังต่างประเทศ ในที่นี้คือผู้ที่ต้องการขนส่งสินค้าทางอากาศระหว่างประเทศ

                   

          ตัวแทนรับขนส่งสินค้า (Freight Forwarder)คือ ผู้มีหน้าที่เป็นตัวแทนของผู้ส่งออกในการจัดหา และจัดการขนส่งสินค้าของผู้ส่งออกไปยังเมืองท่าปลายทาง บางรายทำหน้าที่เป็นตัวกลางระหว่างผู้ส่งสินค้ากับผู้รับขนส่งสินค้า บางรายอาจทำหน้าที่เป็นผู้ขนส่งสินค้าโดยตรง ทั้งนี้บริการที่ตัวแทนรับขนส่งสินค้าสามารถให้บริการ ประกอบไปด้วยบริการต่าง ๆ ดังต่อไปนี้

                   

          1) ตัวแทนออกของให้กับผู้ส่งสินค้าหรือผู้รับสินค้า (Customer Broker)              

          2) ตัวแทนในการรับจัดการขนส่งสินค้าระหว่างประเทศ (Forwarding Business) แต่ดำเนินงานในฐานะเป็นตัวแทนของผู้ส่งออก หรือผู้นำเข้า

          3) ตัวแทนของผู้รับขนส่งสินค้า (Transportation Provider) เช่น เป็นตัวแทนสายการบินในการให้บริการรับขนส่งสินค้า หรือเป็นผู้ขนส่งสินค้าเอง

          4) การรับจัดการบรรจุหีบห่อ (Packing) รวมไปถึงบรรจุภัณฑ์

          5) การให้บริการด้านคลังสินค้า (Warehouse) โรงพักสินค้า การบริหารจัดการคลังสินค้า โดยใช้เครื่องมือและแรงงานของตนเองให้กับผู้ใช้บริการที่มีคลังสินค้าเป็นของตัวเอง แต่ไม่ประสงค์จะดำเนินการบริหารจัดการเอง

          6) การให้บริการทางด้านแรงงาน คนงาน (Stevedoring) เพื่อการบรรจุสินค้าเข้าตู้คอนเทนเนอร์

          7) การให้บริการขนส่งต่อเนื่องหลายรูปแบบ (Multimodal Transport)

          8) ผู้ให้บริการบริหารโลจิสติกส์ ในระบบห่วงโซ่อุปทานครบวงจร (Logistics and Supply Chain Service)

          9) ผู้ให้คำปรึกษาเชิงธุรกิจแก่ผู้นำเข้าและส่งออก (Business Consultant)

                 

          สำหรับตัวแทนรับขนส่งสินค้าทางอากาศ (Air Freight Forwarder) จะต้องเป็นผู้ที่ได้รับการรับรองจากสมาคมขนส่งทางอากาศระหว่างประเทศ และได้รับการแต่งตั้งจากบริษัทที่ให้บริการการบิน ให้ดำเนินการรับสินค้าและออกใบตราส่งสินค้าทางอากาศให้แก่ผู้ส่งออก

              

          สายการบินหรือบริษัทการบินต่าง ๆ (Airline หรือ Carrier)คือ ผู้ที่ให้บริการขนส่งสินค้าทางอากาศ โดยผู้ให้บริการประเภทนี้ จะเป็นเจ้าของระวางสินค้า

               

          ผู้รับขนส่งพัสดุภัณฑ์ทางอากาศ (Air Courier)ปัจจุบันมีผู้ให้บริการรับขนส่งพัสดุภัณฑ์ทางอากาศทั้งขนาดใหญ่ที่มีฝูงบินเป็นของตนเอง และผู้ให้บริการขนาดเล็ก ที่ซื้อระวางมาจากสายการบินอีกทอดหนึ่ง โดยผู้ให้บริการประเภทนี้ เน้นการขนส่งสินค้าที่เน้นความสะดวกรวดเร็ว สินค้าที่ใช้บริการการขนส่ง เป็นสินค้าที่มีขนาดเล็กและเบา เน้นการให้บริการแบบรับ-ส่งของถึงที่ (Door to Door) คือ เป็นการรับของจากผู้ส่งที่ต้นทาง จากนั้น จะดำเนินพิธีการทางศุลกากรทั้งในประเทศต้นทางและปลายทางให้ และส่งให้กับผู้รับปลายทาง โดยจะมีการเก็บค่าบริการแบบเหมาจ่าย ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นการเก็บที่ต้นทาง โดยผู้รับปลายทางจะชำระเพียงค่าใช้ด้านภาษีอากร และค่าบริการทางเอกสารพิธีการศุลกากรเท่านั้น

               

          ผู้รับขนส่งพัสดุไปรษณีย์อากาศระหว่างประเทศ (Air Parcel Post) การขนส่งพัสดุไปรษณีย์อากาศระหว่างประเทศ จะมีเงื่อนไขดังนี้ คือ สินค้าที่รับขนส่งจะต้องมีน้าหนักต่อชิ้นไม่เกิน 10 กิโลกรัม และเป็นการขนส่งที่ให้บริการโดยรัฐ โดยผู้ส่งออกจะต้องนำสินค้าไปส่งยังที่ทำการไปรษณีย์ต้นทาง และเป็นการส่งของถึงมือผู้รับโดยตรงที่ปลายทาง เว้นแต่เป็นของที่มีภาษีอากรมาก ซึ่งการชำระค่าไปรษณีย์อากรนั้นจะต้องชำระที่ต้นทางและผู้นำเข้าที่ปลายทางก็ชำระเพียงค่าไปรษณีย์อากรเท่านั้น

               

          สำหรับเครื่องบินที่ใช้ในการขนส่งสินค้าทางอากาศนั้น โดยทั่วไปจะมี 3 ประเภท ได้แก่

             

          1) เครื่องบินโดยสาร (Passenger Flight)

          2) เครื่องบินกึ่งโดยสาร (Combi Flight หรือ Combination of Passenger & Main deck Loader)

          3) เครื่องบินบรรทุกสินค้า (Charter Flight/Cargo Flight/Freighter)

               

          ตัวแทนผู้รับสินค้าปลายทาง (Oversea Agent)คือ ผู้ที่ทำหน้าที่รับสินค้าและดำเนินการจัดส่ง รวมถึงดำเนินพิธีการศุลกากรให้แก่ผู้รับสินค้าปลายทาง

               

          ผู้นำเข้า (Consignee) คือ ผู้รับสินค้าปลายทางที่ขนส่งมาทางอากาศ

 

 

 

กระบวนการขนส่งสินค้าทางอากาศระหว่างประเทศ

(รูปภาพจาก: https://www.yakit.com/sites/default/files/efreight.png)

 

 

 

บริษัท ตัวแทนรับขนส่งสินค้า (Freight Forwarder)

(รูปภาพจาก: http://sc01.alicdn.com/photo/v6/200358336/Professional_International_Shipping_Company_from_China.jpg)

 

 

          ลักษณะการดำเนินงานของผู้ให้บริการขนส่งด่วนระดับโลกในปี 2545 ซึ่งปัจจุบันรายได้นั้นมีการขยายขึ้นมากกว่าเท่าตัว

 

 

 

หมายเหตุ: *ประมาณการรายได้โดยเทียบอัตราแลกเปลี่ยน 1 เหรียญสหรัฐฯ เท่ากับ 40 บาท

ที่มา: United State International Commission, April 2004

 

 

 

บริษัท SMESHIPPING นับเป็นบริษัทน้องใหม่ที่เกิดขึ้นในประเทศไทยที่น่าจับตามอง

(รูปภาพจาก: http://www.smeshipping.com/)

 

 

          ปัจจุบันบริษัทสายการบิน (Airline) หลายบริษัททั้งในไทยและต่างประเทศก็ได้เพิ่มช่องทางการตลาด โดยปรับรูปแบบของเครื่องบินที่เคยใช้บริการขนส่งผู้โดยสารอย่างเดียว (Passenger Flight) มาเป็นเครื่องบินบรรทุกสินค้า (Charter Flight/Cargo Flight/Freighter) ซึ่งนับเป็นกลยุทธ์หนึ่งที่สามารถสร้างรายได้เพิ่มให้กับธุรกิจเป็นจำนวนมาก แม้แต่บริษัทสายการบินแห่งชาติของเรา

 

 

 

โครงสร้างรายได้ของบริษัท การบินไทย จำกัด (มหาชน) ใน 3 ปีที่ผ่านมา

(ที่มา: รายงานประจำปี 2558 บริษัท การบินไทย จำกัด (มหาชน), หน้า 17)

 

 

          จากกระแสการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วของสังคมในโลกปัจจุบันก่อให้เกิดการแข่งขันกันในด้านต่าง ๆ เพื่อพัฒนาประเทศของตนโดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านเศรษฐกิจ อีกทั้งการก้าวเข้าสู่ยุคโลกาภิวัฒน์ย่อมทำให้เกิดความต้องการที่หลากหลายและซับซ้อนมากขึ้น การขนส่งจึงมีบทบาทสำคัญต่อการพัฒนาทางด้านเศรษฐกิจของไทยให้เท่าทันอารยะประเทศ ซึ่งไม่เพียงแต่เป็นสิ่งที่สร้างการตอบสนองให้สินค้านั้น สามารถเข้าถึงผู้บริโภคในพื้นที่ต่าง ๆ ได้ แต่การขนส่งสินค้ายังสามารถสร้างมูลค่าเพิ่ม (Value Added) ให้กับเศรษฐกิจการค้าได้อีกด้วย ปัจจัยที่มีผลทำให้ต้องเร่งการพัฒนาการขนส่งสินค้าให้เจริญก้าวหน้า ได้แก่ แนวโน้มทางเศรษฐกิจและการค้าโลกที่แข่งขันกันอย่างรุนแรง และการพยายามฟันฝ่าวิกฤติเศรษฐกิจที่ถดถอยอย่างในปัจจุบัน และเนื่องจากทิศทางการแข่งขันทางการค้าแบบโลกาภิวัฒน์ที่มุ่งเน้นความรวดเร็วความยืดหยุ่นในการส่งมอบสินค้า และบริการที่กำลังกลายเป็นข้อได้เปรียบทางการค้าในอนาคต การคำนึงถึงต้นทุน และสิทธิประโยชน์ต่าง ๆ ที่จะสร้างข้อได้เปรียบที่มากขึ้น ซึ่งเห็นได้ว่าการคมนาคมขนส่งนับเป็นกลไกอันสำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศ

              

          การขนส่งสินค้าทางอากาศของประเทศไทยได้มีการพัฒนาจากแนวทางของแผนยุทธศาสตร์กระทรวงคมนาคม พ.ศ.2548-2552 ในภาพรวมทางด้านการขนส่งรัฐบาลได้ระบุถึงการพัฒนาไปสู่การเป็นศูนย์กลางในการคมนาคมขนส่ง เพื่อมุ่งหวังให้ประเทศไทยเกิดข้อได้เปรียบในลักษณะเฉพาะตัวทางด้านภูมิศาสตร์ โดยมี

 

          ยุทธศาสตร์การขนส่งสินค้าทางอากาศ 3 ยุทธศาสตร์หลัก คือ

 

          1. Global Destination Network โดยขยายเครือข่ายเส้นทางบินครอบคลุมทั่วโลก เป็นศูนย์กลางโลจิสติกส์ของสินค้าของกลุ่มประเทศในแถบลุ่มแม่น้ำโขง (GMS) และเอเชียใต้

 

 

 

การเชื่อมโยงของเครือข่ายเส้นทางการบิน และการเป็นศูนย์กลางโลจิสติกส์
(รูปภาพจาก: http://www.nationmultimedia.com/specials/suvarnabhumi/ppt.htm)

 

 

          2. พัฒนาท่าอากาศยานนานาชาติให้เป็นประตูระดับโลก โดยพัฒนาสนามบินสุวรรณภูมิให้เป็นประตูสู่ประเทศต่าง ๆ ในโลก พร้อมทั้งพัฒนาสนามบินเชียงใหม่และภูเก็ตเป็นประตูสู่ภูมิภาค
         

          3. เป็นศูนย์กลางของโลจิสติกส์ของโลกด้านอาหาร ผัก ผลไม้สด ดอกไม้ แฟชั่น ชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์อะไหล่รถยนต์ และเครื่องประดับ

               

          จากยุทธศาสตร์ข้างต้นเห็นได้ว่าแผนการพัฒนาการขนส่งทางอากาศของประเทศไทยจะมุ่งเน้นไปที่การเปิดเสรีทางการค้าโดยการเปิดน่านฟ้าเสรี และนำความพร้อมในศักยภาพของท่าอากาศยานสุวรรณภูมิทางด้านภูมิศาสตร์ที่สามารถเชื่อมโยงระบบการขนส่งในประเทศ และระหว่างประเทศได้อย่างมีประสิทธิภาพมาสนับสนุนการพัฒนาการขนส่งของประเทศ เนื่องด้วยความสามารถในการรองรับความถี่ของเที่ยวบินได้อย่างเพียงพอของระวางสินค้าในอนาคต อีกทั้งมีการเปิดเขตปลอดพิธีการศุลกากร (Free Zone) ที่ให้บริการตลอด 24 ชั่วโมง การใช้เครื่องมือและเทคโนโลยีอันทันสมัยในการจัดการ เช่น เครื่องมือการรักษาความปลอดภัย เครื่องมือเอ็กซเรย์สินค้าเข้า-ออก และเทคโนโลยีในการจัดการสินค้าในบริเวณคลังสินค้า

 

 

 

 

          ทางด้านผู้ประกอบการขนส่งเองก็มีแนวโน้มในการให้ความร่วมมืออีกเช่นกัน เช่น การเปิดสายการบินใหม่ เพื่อให้บริการทางด้านขนส่งสินค้าโดยเฉพาะ (Freighter) โครงการขยายการให้บริการระวางสินค้าไปยังเมืองสำคัญ ๆ ทั่วโลก โครงการเครื่องบินบรรทุกสินค้าเช่าเหมาลำ (Freighter Charter Flight) โครงการจัดให้มีเครื่องบินขนส่งสินค้า (Freighter) โครงการจัดตั้งศูนย์กลางกระจายสินค้าการเกษตรของเอเชียเพื่อเป็นการอำนวย ความสะดวกให้กับผู้ส่งออก เนื่องด้วยสินค้าประเภทเกษตรกรรมมีอัตราส่วนที่ค่อนข้างสูงในการพึ่งพิงการ ขนส่งสินค้าทางอากาศ และโครงการจัดตั้ง Express Logistics Center ทั้งนี้ล้วนแล้วแต่เป็นปัจจัยที่จะทำให้ประเทศไทยประสบความสำเร็จในการพัฒนาการขนส่งสินค้าทางอากาศ

 

          อย่างไรก็ตามในการพัฒนาระบบการขนส่งทางอากาศของประเทศไทยให้มีประสิทธิภาพ และประสิทธิผลได้นั้น แม้ว่าแผนการกลยุทธ์ที่วางเอาไว้จะดีสักเพียงใด แต่ในทางปฏิบัติยังคงมีข้อจำกัด ดังนั้นมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องพิจารณาถึงปัญหาอุปสรรคในการพัฒนาอีกด้วย อาทิ การขาดความสามารถในการพัฒนาระบบเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการขนส่งซึ่งจะส่งผลในการลดต้นทุนระยะยาว และความสามารถในการยกระดับการให้บริการที่เน้นความรวดเร็วและแม่นยำ ปัญหาในด้านของประสิทธิภาพของระบบโลจิสติกส์ที่ควรพิจารณา คือ 1.คือความล่าช้าในกระบวนการขนส่ง เนื่องจากผู้ขนส่ง หรือตัวแทนขนส่งยังต้องรายงานผ่านกรมศุลกากร แต่ระบบเทคโนโลยีสารสนเทศของท่าอากาศยาน ท่าเรือ กรมศุลกากร และส่วนของผู้ปฎิบัติการยังไม่พัฒนาในเชิงปฏิบัติ ทำให้ขาดการบูรณาการระหว่างกัน อีกทั้งกฎระเบียบ และข้อปฏิบัติที่ขาดความยืดหยุ่นส่งผลให้เกิดความล่าช้า ซึ่งเวลาที่รวดเร็วถือเป็นปัจจัยหลักที่เป็นข้อได้เปรียบในการแข่งขัน แม้ในรัฐบาลปัจจุบันกำลังผลักดันให้เกิด Single Window ก็ตาม 2.ต้นทุนทางโลจิสติกส์ที่สูงขึ้นจากเดิม เป็นเหตุทำให้เกิดค่าใช้จ่ายที่สูงขึ้นจากเดิม ซึ่งในส่วนนี้ผู้ประกอบการ และผู้นำเข้า ส่งออกต้องแบกภาระในส่วนนี้ 3.คือการที่ต้องแบกรับต้นทุนภาษีมูลค่าเพิ่ม (VAT 7%) ของผู้ประกอบการขนส่งสินค้าทางเรือสู่อากาศ ขณะที่ประเทศอื่น ๆ ไม่ต้องเสียค่าใช้จ่าย ทำให้เกิดค่าใช้จ่ายสูงกว่าในกิจกรรมการขนส่ง เหตุนี้เองที่ทำให้ความน่าสนใจในการขนส่งสินค้าผ่านประเทศไทยลดต่ำลง จากข้อมูลเบื้องต้นนี้แล้วเห็นได้ว่า การพัฒนาการขนส่งสินค้าทางอากาศของประเทศให้ได้ผลได้นั้นไม่ไกลเกินความสามารถ หากแต่ว่าจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องคำนึงถึงการแก้ปัญหาในทางซัพพลาย โลจิสติกส์ด้วย มิเช่นนั้นปัญหาที่เกิดขึ้นนั้นจะส่งผลกระทบกลับมาเป็นอุปสรรคในการพัฒนา และ 4.ซึ่งอาจเป็นปัญหาหรือข้อจำกัดที่สำคัญ คือ ความไม่ต่อเนื่องของนโยบายภาครัฐ อันเกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงรัฐบาลที่บ่อยหรือขาดผู้ที่มีความรู้ความเชี่ยวชาญ และความจริงใจที่จะพัฒนาอย่างจริงจัง

 

 

 

 

เอกสารอ้างอิง

• รายงานประจำปี 2558 บริษัท การบินไทย จำกัด (มหาชน)
• มนัญญา อะทาโส.(มกราคม 2552). “ฟรีโซน ท่าอากาศสุวรรณภูมิ ชิงเค้กสินค้าขนถ่ายลำทะยานสู่ฮับเอเซีย” Logistics Digest, http://www.freezonethaiairport.com
• เสรีรัตน์ ประสุตานนท์ ผู้อำนวยการท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ.2551 สัมภาษณ์โดย ITL. “ท่าอากาศยานสุวรรณภูมิยกระดับพัฒนาสู่ Airport Logistics”วารสาร Logistics Thailand กรกฎาคม 2551: หน้า 81-87ชนิญญา สันสมภาค.14 เมษายน 2552. "โลจิสติกส์"...ฝันร้ายที่เป็นจริง สู่ยุคร่วมธุรกิจ-พันธมิตร. จาก http://www.bangkokbiznews.com
• Michael Sales. (2016). Aviation Logistics. London, Philadelphia, New Delhi, Kogan Page Limited. http://www.logisticsclinic.com/web/content/view/681/120/1/4/ “การขนส่งสินค้าทางอากาศ”
• http://www.nationmultimedia.com/specials/suvarnabhumi/ppt.htm
• สุวิทย์ รัตนจินดา นายกสมาคมผู้รับจัดการขนส่งสินค้าระหว่างประเทศ. กลยุทธ์ใหม่ในการพัฒนาระบบขนส่งสินค้า และโลจิสติกส์ สำหรับสนามบินนานาชาติสุวรรณภูมิ
• http://www.news.mot.go.th/motc/portal/graph/index_otp2.html. แผนยุทธศาสตร์กระทรวงคมนาคม พ.ศ. 2548-2552
• http://www.sme.go.th/cms/c/journal_articles/view_article_content?article_id=0 4 -ARTICLE140108&article_version=1.0 นายชัยพร ชยานุรักษ์ ผู้เชี่ยวชาญอาวุโส สสว.การพัฒนาระบบโลจิสติกส์ (ด้านการขนส่ง) ของประเทศไทย
• www.logisticscorner.com
• http://sc01.alicdn.com/photo/v6/200358336/Professional_International_Shipping_Company_from_China.jpg
• http://www.smeshipping.com/
• https://www.yakit.com/sites/default/files/efreight.png
• United State International Commission, April 2004
• www.citsonline.utcc.ac.th
• www.technosriracha.ac.th