No.279

ดร.ชิตพงษ์ อัยสานนท์

วิทยาลัยโลจิสติกส์และซัพพลายเชน มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

ayasanond@hotmail.com

 

 

 

 

          การขนส่งทางอากาศมีความสำคัญมากในปัจจุบัน โดยเฉพาะการขนส่งระหว่างประเทศเพราะทำการขนส่งได้รวดเร็วกว่าการขนส่งประเภทอื่น ๆ ไม่เสียเวลาในการขนส่งนาน สะดวก และปลอดภัย เหมาะกับการขนส่งสินค้าประเภทที่สูญเสียง่าย หรือสินค้าต้องการความรวดเร็วในการใช้งาน ซึ่งการขนส่งประเภทนี้ทำให้ธุรกิจสามารถขยายตัวได้รวดเร็วทั้งในและต่างประเทศ แต่ค่าใช้จ่ายแพงกว่าการขนส่งประเภทอื่น

 

 

          หากพูดถึงธุรกิจการขนส่งทางอากาศ (Air Transportation) หลายคนอาจนึกถึงการขนส่งผู้โดยสาร (Passenger Flight) เป็นหลัก แต่จริง ๆ แล้วยังมีการขนส่งสินค้า พัสดุภัณฑ์และไปรษณียภัณฑ์ทางอากาศ (Cargo/Freight and Mail) ซึ่งเป็นกิจการที่ทำเงินได้ไม่น้อยไปกว่าการขนส่งผู้โดยสารเลย และมีบริษัทผู้ประกอบการหลายบริษัทที่เน้นทำธุรกิจประเภทนี้โดยเฉพาะ ในศัพท์ทางธุรกิจการบิน (Airline Business) แล้วเราจะเรียกผู้ประกอบการที่ให้บริการการขนส่งผู้โดยสาร/สัมภาระ มีการบริการรับขนส่งสินค้า พัสดุภัณฑ์และไปรณียภัณฑ์อยู่บ้างประกอบกันว่า “สายการบินหรือบริษัทการบิน” (Airline or Carrier) เช่น สายการบินไทย สายการบินบางกอกแอร์ สายการบินคาเธ่ย์ สายการบินเอมิเรต์ เป็นต้น หากเป็นผู้ประกอบการที่ให้บริการรับขนส่งพัสดุภัณฑ์ทางอากาศทั้งขนาดใหญ่ที่มีฝูงบินเป็นของตนเอง และผู้ให้บริการขนาดเล็กที่ซื้อระวางมาจากสายการบินอีกทอดหนึ่ง โดยผู้ให้บริการประเภทนี้เน้นการขนส่งสินค้าที่เน้นความสะดวกรวดเร็ว สินค้าที่ใช้บริการการขนส่งเป็นสินค้าที่มีขนาดเล็กและเบา เน้นการให้บริการแบบรับ-ส่งของถึงที่ (Door to Door) คือ เป็นการรับของจากผู้ส่งที่ต้นทาง จากนั้นจะดำเนินพิธีการทางศุลกากรทั้งในประเทศต้นทางและปลายทางให้ และส่งให้กับผู้รับปลายทาง โดยจะมีการเก็บค่าบริการแบบเหมาจ่าย ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นการเก็บที่ต้นทาง โดยผู้รับปลายทางจะชำระเพียงค่าใช้จ่ายด้านภาษีอากรและค่าบริการทางเอกสารพิธีการศุลกากรเท่านั้น เช่น บริษัท DHL, FedEx, UPS ซึ่งเป็นบริษัทข้ามชาติที่ทำธุรกิจการขนส่งทางอากาศรายใหญ่ เราเรียกว่า “ผู้รับขนส่งพัสดุภัณฑ์ทางอากาศ” (Air Courier)

          สายการบินหรือบริษัทการบิน (Airline or Carrier) หลายบริษัทที่เคยเน้นแต่การขนส่งผู้โดยสารแต่เพียงอย่างเดียว ก็หันมาเปิดกิจการขนส่งพัสดุภัณฑ์ทางอากาศออกมาอีกแบบหนึ่งโดยเฉพาะต่างหาก เช่น บริษัท สายการบินไทย, สายการบิน Emirates และสายการบิน Korean Air โดยมีเครื่อง Cargo เพื่อขนส่งสินค้า พัสดุภัณฑ์และไปรณียภัณฑ์ทางอากาศแยกออกต่างห่างโดยเฉพาะ

 

 

 

(Airline or Carrier)

(http://media.2oceansvibe.com/wp-content/uploads/2012/07/airplanes.jpeg)

 

 

 

(Air Courier)

 

 

 

เครื่อง Cargo ของบริษัท การบินไทย ที่แยกออกมาขนส่งพัสดุภัณฑ์ทางอากาศโดยเฉพาะ

(http://www.transportjournal.com/uploads/pics/ThaiCargo-Fraport2_01.jpg)

 

 

 

เครื่อง Cargo ของสายการบิน Emirates

(http://cargotrends.in/wp-content/uploads/2011/12/emirtes.jpg)

 

 

 

เครื่อง Cargo ของสายการบิน Korean Air

(http://assets.bwbx.io/images/iedwmpQExImk/v0/628x-1.jpg)

 

 

          ในธุรกิจการขนส่งทางอากาศนั้น ยังมีผู้ประกอบการอีกสองประเภทที่อาจไม่คุ้นหน้าคุ้นตาในบ้านเรานัก ประเภทแรก คือ ผู้ประกอบการที่ทำการขนส่งทั้งผู้โดยสารและ Cargo ไปพร้อม ๆ กัน โดยจะใช้เครื่องบินกึ่งโดยสาร (Combi Flight หรือ Combination of Passenger & Main Deck Loader) ซึ่งประกอบด้วย ที่นั่งสำหรับผู้โดยสารด้านบน (Upper Deck และ/หรือ ครึ่งหนึ่งของ Main Deck) และพื้นที่ที่เหลือสามารถบรรทุกสินค้าได้ทั้งหมด เครื่องบินประเภทนี้จะให้การบริการขนส่งสินค้าควบคู่ไปกับการขนส่งผู้โดยสารโดยจะมีระวางบรรทุกสินค้าไว้ตรงบริเวณใต้ท้องเครื่องบิน (Belly) ทั้งนี้ปัจจุบันการให้บริการขนส่งสินค้าในลักษณะดังกล่าวนับเป็นแหล่งรายได้เสริมที่สำคัญของสายการบินโดยสารหลายแห่ง สายการบินที่ให้บริการแบบผสมผสานนี้จึงเรียกกันว่า “Combined Carriers”

 

 

 

 

Alaska Airlines Boeing 737-200 Combi N740AS Cabin

(http://cdn-www.airliners.net/aviation-photos/photos/0/4/1/2160140.jpg)

 

 

          ประเภทที่สอง คือ ผู้ประกอบการสายการบินที่รับขนส่งเฉพาะสัตว์เลี้ยงแต่เพียงอย่างเดียว ซึ่งจะพบเห็นในยุโรป อเมริกา และออสเตรเลีย ซึ่งมีขั้นตอนและกฎระเบียบ จากหน่วยงานและองค์กรหลายฝ่ายเข้ามาเกี่ยวข้องทั้ง บริษัทสายการบิน องค์การการบินพลเรือนระหว่างประเทศ (ICAO-International Civil Aviation Organization) สมาคมขนส่งทางอากาศระหว่างประเทศ (IATA-International Air Transport Association) องค์การอนามัยโลก สาธารณสุขของแต่ละประเทศของสายการบินนั้น ๆ ซึ่งมีขั้นตอนที่หลากหลาย แต่ในอีกมิติหนึ่งก็เป็นธุรกิจที่ทำเงินได้ไม่น้อย เพียงแต่อาจไม่ได้รับความนิยมในบ้านเราเท่านั้น

 

 

 

ผู้ประกอบการสายการบินที่รับขนส่งเฉพาะสัตว์เลี้ยงแต่เพียงอย่างเดียว

(http://thesavvyexplorer.com/wp-content/uploads/images/stories/traveltips/plane-with-pets%20lo.jpg)

(http://www.adrants.com/images/pet_airways.jpg)

 

 

          ธุรกิจการขนส่งทางอากาศนับเป็นอุตสาหกรรมการบริการสาขาหนึ่งที่มีบทบาทสำคัญต่อเศรษฐกิจและสังคมของโลก เพราะเป็นการบริการขนส่งที่มีความสะดวก รวดเร็ว และปลอดภัยกว่าการขนส่งรูปแบบอื่น โดยเฉพาะในภาวะปัจจุบันที่ประเทศต่าง ๆ มีการคมนาคมติดต่อกันมากขึ้น ส่งผลให้การขนส่งทางอากาศของโลกขยายตัวเพิ่มขึ้นตลอดเวลา สมาคมขนส่งทางอากาศระหว่างประเทศ (IATA: The International Air Transport Association) คาดการณ์ว่าปี พ.ศ.2558 ปริมาณการขนส่งสินค้าระหว่างประเทศทางอากาศ โดยรวมจะขยายตัวเพิ่มขึ้นเฉลี่ยประมาณร้อยละ 4-6 ซึ่งภูมิภาคที่การขนส่งทางอากาศขยายตัวมากที่สุดคือ ภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก โดยมีอัตราการขยายตัวอยู่ที่ 6.5% ตลอดระยะเวลาในอีก 20 ปีข้างหน้า

 

 

 

 

การขยายตัวของการขนส่งทางอากาศในแต่ละภูมิภาค

(Boeing World Air Cargo Forecast Team 2014-2015, p. 5.and p.44)

 

 

          การขนส่งทางอากาศนับเป็นอุตสาหกรรมที่มีส่วนสำคัญอย่างยิ่งต่อการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศไทย โดยสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับภาคบริการขนส่งทางอากาศ คิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 1.5 ของ GDP สร้างมูลค่าเพิ่มให้กับภาคบริการท่องเที่ยว ร้อยละ 7.5 ของ GDP ก่อให้เกิดการจ้างงานในภาคบริการการขนส่งทางอากาศและการท่องเที่ยวประมาณ 393,000 คน โดยมีมูลค่าการจ้างงานคิดเป็นร้อยละ 5.8 ของ GDP รัฐบาลได้รับภาษีจากธุรกิจบริการการขนส่งทางอากาศ และธุรกิจเกี่ยวเนื่อง รวมทั้งจากการจ้างงาน ประมาณ 17.2 พันล้านบาท ส่วนหนึ่งจะนำมาจัดสรรเป็นงบประมาณสำหรับดำเนินการพัฒนาสังคม (สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ, มีนาคม 2556)

          ตามข้อมูลของ IATA ยังระบุด้วยว่า อัตราการเติบโตของปริมาณการขนส่งสินค้าทางอากาศ (ปริมาณสินค้าต่อตันต่อกิโลเมตร: FTK) ในปี 2557 ที่ผ่านมามีการขยายตัวอยู่ที่ร้อยละ 4.5 เมื่อเทียบกับปี 2556 หลังจากที่มีการชะลอตัวมาหลายปี ทั้งนี้เนื่องมาจากสภาวะเศรษฐกิจและการค้าโลกที่แข็งแกร่งขึ้น โดยเฉพาะในช่วงครึ่งปีหลัง ภูมิภาคที่มีการขยายตัวมากที่สุด คือ ภูมิภาคเอเชียแปซิฟิค และ ภูมิภาคตะวันออกกลาง เช่นกัน โดยภูมิภาคเอเชียแปซิฟิคนั้นมีอัตราการขยายตัวอยู่ที่ร้อยละ 5.4 ในปี 2557 ปริมาณการขนส่งสินค้าที่เพิ่มขึ้นมาจากการนำเข้าที่เพิ่มขึ้นและการผลิตที่แข็งแกร่งขึ้น โดยตลาดญี่ปุ่นและจีน ซึ่งเป็นตลาดหลักของภูมิภาค

          IATA ยังระบุอีกว่า ในภาพรวมปริมาณการขนส่งผู้โดยสารของสายการบินที่เป็นสมาชิก IATA ในปี พ.ศ.2557 ที่ผ่านมานี้ พิจารณาจากรายได้ผู้โดยสารต่อกิโลเมตร (RPK) เปรียบเทียบกับปี 2556 จะพบว่า RPK เพิ่มขึ้นร้อยละ 5.9 โดยมีจำนวนผู้โดยสารประมาณ 3.3 พันล้านคน ซึ่งมากกว่าจำนวนผู้โดยสารเมื่อปี 2556 ถึง 170 ล้านคน ทั้งนี้ อัตราส่วนการบรรทุกผู้โดยสารเฉลี่ยอยู่ที่ร้อยละ 79.7 เพิ่มขึ้นจากปีก่อนร้อยละ 0.2 โดยในปี 2557 ที่ผ่านมานี้ ปริมาณการขนส่งผู้โดยสารในทุกภูมิภาคทั่วโลกมีการเติบโตขึ้น โดยมากกว่าครึ่งหนึ่งของปริมาณการขนส่งผู้โดยสารที่ขยายตัวเพิ่มขึ้นนี้มาจากปริมาณผู้โดยสารของสายการบินที่อยู่ในตลาดที่กำลังขยายตัว (Emerging Market) ได้แก่ ภูมิภาคเอเชียแปซิฟิค และ ภูมิภาคตะวันออกกลาง อย่างไรก็ตาม ในช่วงสองสามเดือนสุดท้ายของปี IATA ยังพบว่า ปริมาณการขนส่งผู้โดยสารในเส้นทางภายในประเทศมีการขยายตัวอย่างมีนัยสำคัญ โดยเฉพาะการเดินทางภายในประเทศจีน ซึ่งขยายตัวถึงร้อยละ 11 เมื่อเทียบกับปี 2556

          จากข้อมูลดังกล่าวจะเห็นว่า แนวโน้มอุตสาหกรรมการบิน และการขนส่งของไทยยังคงมีแนวโน้มการขยายตัวของปริมาณผู้โดยสารอย่างต่อเนื่อง เช่นเดียวกับแนวโน้มอุตสาหกรรมการบินในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แต่อย่างไรก็ตาม สายการบินในประเทศไทย โดยเฉพาะบริษัทสายการบินไทย หรือแม้แต่สายการบินสัญชาติไทยอื่น ๆ ก็จะต้องเตรียมความพร้อมรองรับการขยายตัวดังกล่าวโดยเฉพาะการให้ความสำคัญกับเรื่องมาตรฐานความปลอดภัยในการเดินอากาศ และ เรื่องความพร้อมขององค์ประกอบต่าง ๆ โดยเฉพาะในเรื่องบุคลากรการบิน ทั้งในด้านปริมาณและคุณภาพ ดังจะเห็นได้จากเหตุการณ์ตัวอย่างที่เกิดขึ้นเมื่อวันที่ 1 ธันวาคม 2558 ที่ผ่านมา องค์การบริหารการบินแห่งสหรัฐอเมริกา (Federal Aviation Administration: FAA)ได้ “ประกาศลดอันดับไทยอยู่ให้อยู่ใน Category 2” ผ่านทาง www.faa.gov เนื่องจากไม่สามารถแก้ไข 36 ข้อบกพร่องได้ครบตามกำหนด โดยประกาศดังกล่าวระบุว่าองค์การบริหารการบินแห่งสหรัฐอเมริกา หรือ FAA ได้ประกาศลดอันดับไทยให้อยู่ใน Category 2 เนื่องจากไทยยังไม่สามารถปฏิบัติตามมาตรฐานของ ICAO (International Civil Aviation Organization) ได้ ทำให้ไม่สามารถเปิดเส้นทางการบินใหม่เข้าสู่สหรัฐอเมริกาได้ แต่อย่างไรก็ดีเราเองก็ยังสอบผ่าน EASA-European Aviation Safety Agency หน่วยงานความปลอดภัยการบินยุโรป ซึ่งทำให้สายการบินของเรายังสามารถทำการบินเข้าสู่ทวีปยุโรปได้ดังเดิม จากประเด็นดังกล่าวล้วนเป็นประเด็นที่เราควรนำมาศึกษาพิจารณาปรับปรุงอุตสาหกรรมการบินของไทย ว่าเราควรจะปรับอะไรกันบ้างได้แล้ว

 

 

 

(http://www.kanomjeeb.com/img/content/%E0%.jpg)

 

 

 

 

เอกสารอ้างอิง

• รายงานประจำปี 2557 บริษัท การบินไทย จำกัด (มหาชน), หน้า 36.

• สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ, มีนาคม 2556.

• Boeing World Air Cargo Forecast Team 2014-2015, p. 44.

• 2013 Air Cargo Market Share by Airline Domicile, Boeing World Air Cargo Forecast Team 2014-2015, p. 5.

• http://assets.bwbx.io/images/iedwmpQExImk/v0/628x-1.jpg.

• http://bnn-news.com/wp-content/gallery/dhl-if-you-were-a-parcel-you-would-always-arrive-in-time/offload_aircraft_1.jpg.

• http://cargotrends.in/wp-content/uploads/2011/12/emirtes.jpg.

• http://cdn-www.airliners.net/aviation-photos/photos/0/4/1/2160140.jpg.

• https://i.ytimg.com/vi/8402ivGimug/maxresdefault.jpg.

• http://media.2oceansvibe.com/wp-content/uploads/2012/07/airplanes.jpeg.

• http://3.imimg.com/data3/GJ/LI/MY-5618016/air-courier-express-door-to-door-service-250x250-250x250.jpg.

• http://thaipublica.org/wp-content/uploads/2015/12/easa.png.

• http://thesavvyexplorer.com/wp-content/uploads/images/stories/traveltips/plane-with-pets%20lo.jpg.

• http://www.adrants.com/images/pet_airways.jpg.

• http://www.kanomjeeb.com/img/content/%E0%.jpg.

• http://www.transportjournal.com/uploads/pics/ThaiCargo-Fraport2_01.jpg.