No.288

ดร.ชิตพงษ์ อัยสานนท์

วิทยาลัยโลจิสติกส์และซัพพลายเชน มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

ayasanond@hotmail.com

 

 

หากพูดถึงธุรกิจการท่องเที่ยวของบ้านเรา ถือว่าไม่น้อยหน้าประเทศอื่น ๆ เลย เนื่องมาจากการที่ประเทศไทยมีแหล่งท่องเที่ยวมากมายทั้งโบราณสถาน ดินแดนประวัติศาสตร์ แหล่งธรรมชาติ ชุมชนและศิลปวัฒนธรรม ฯลฯ อีกทั้งยังมีรูปแบบวิธีเที่ยวที่หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ การท่องเที่ยวเชิงเกษตร การท่องเที่ยวผจญภัยกับการท่องเที่ยวแบบโฮมสเตย์ เรียนรู้วิถีชีวิตพื้นถิ่น หรือการร่วมเป็นส่วนหนึ่งในเทศกาลงานประเพณี

 

     ความโดดเด่นมีเอกลักษณ์เหล่านี้ ล้วนแล้วแต่สร้างประสบการณ์น่าจดจํารําลึกให้กับนักท่องเที่ยวที่ก้าวเข้าไปพบกับความงดงามของแหล่งท่องเที่ยว และประเพณีไทยที่กระจายอยู่ทุกภูมิภาคของประเทศ ซึ่งจากสถิติตัวเลขของนักท่องเที่ยวที่เข้ามาเที่ยวในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ประเทศไทยของเราอยู่ในอันดับต้น ๆ จากข้อมูลและสถิติของ UNWTO และ PATA จะเห็นได้ว่าอัตราการเติบโตของนักเดินทางท่องเที่ยวทั่วโลกมีการขยายเติบโตขึ้นทุกปี โดยที่ภูมิภาคเอเชียแปซิฟิกมีอัตราการขยายตัวเพิ่มมากที่สุด และกลุ่มประเทศที่มีอัตราการเติบโตในภูมิภาคนี้ ส่วนใหญ่จะเป็นประเทศในแถบตะวันออกเฉียงใต้ โดยเฉพาะประเทศไทยและอินโดนีเซีย

 

          สถิตินักท่องเที่ยวที่เดินทางเข้ามายังประเทศไทย จากข้อมูลของ กรมการท่องเที่ยว (2557) พบว่ามีอัตราการขยายตัวเพิ่มขึ้น 19.60% เมื่อเปรียบเทียบระหว่างปี 2555-2556 และมีจำนวนนักท่องเที่ยวถึง 26.7 ล้านคนในปี 2556 ซึ่งอาจมีปัจจัยสนับสนุนให้นักท่องเที่ยวเติบโตเช่น การขยายตัวทางเศรษฐกิจของญี่ปุ่นหลังจากฟื้นฟูจากเหตุการณ์อุทกภัย การปราศจากความขัดแย้งทางการเมือง หรือพฤติกรรมการท่องเที่ยวของนักท่องเที่ยวทั้งชาวเอเชียหรือชาวยุโรปที่ชื่นชอบในการเดินทางมายังภูมิภาคนี้ รวมถึงการเปิดประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนที่ทำให้มาตรการการเดินทางข้ามประเทศสะดวกมากขึ้น 

 

 

(จำนวนนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติเข้ามายังประเทศไทยปี 2552-2556

ที่มา: สำนักงานตรวจคนเข้าเมืองและกรมการท่องเที่ยว 2557)

 

          จากตัวเลขดังกล่าวสะท้อนให้เห็นถึงอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวที่นำเงินตราเข้าสู่ประเทศ ด้วยเม็ดเงินจำนวนหลายล้านๆบาทต่อปี แสดงให้เห็นว่าเรามี Product และ Service ที่นับว่าไม่เป็นรองใคร จึงเป็นที่มาของคำถามในการเขียนบทความในครั้งนี้ “กับคำว่า โลจิสติกส์ท่องเที่ยว (Tourism Logistics) ของบ้านเรา…ถึงไหนแล้ว” แล้วพร้อมที่จะเสนอขายให้ได้อย่างยั่งยืน ?

           

          โลจิสติกส์ท่องเที่ยว คือ “การจัดการประสานงานระหว่างกิจกรรมต่าง ๆ (Activities) เพื่อทำให้การไหลของนักท่องเที่ยว (Physical Flow) จากต้นทางไปสู่ปลายทางโดยไม่มีข้อผิดพลาด และยังทำให้นักท่องเที่ยวได้รับความพึงพอใจสูงสุด” การขนส่งนักท่องเที่ยวเป็นเพียงกิจกรรมหนึ่งในโลจิสติกส์ท่องเที่ยว การขนส่งจะเกิดขึ้น ณ ช่วงหนึ่ง ๆ เท่านั้น ไม่ใช่ตลอดเส้นทาง เช่น กิจกรรมการขนส่งด้วยเครื่องบิน รถโดยสาร กิจกรรมการขนส่งด้วยเรือ ซึ่งจะไม่มีกิจกรรมการขนส่งอีกเมื่ออยู่ในที่พัก หากพูดในมิติของการขนส่งนักท่องเที่ยวว่าต่างจากการขนส่งสินค้าอย่างไร คำตอบที่สามารถทำให้เข้าใจได้ง่ายเข้าก็คือ คนเป็น Physical Flow ที่มีชีวิต จิตใจ อารมณ์ ความรู้สึก ที่หัวเราะได้ เดินไปไหนมาไหนได้ เหนื่อย หิว เจ็บไข้ได้ป่วยได้ ที่สำคัญตอบโต้กับเราได้ ซึ่งสามารถเปรียบเทียบความแตกต่างได้ดังนี้

 

 

          จุดประสงค์ของการจัดการโลจิสติกส์ ก็เพื่อให้ได้มา R ทั้ง 7 คือ Right Time, Right Place, Right Position, Right Cost, Right Customer และ Right Value แต่สำหรับโลจิสติกส์การท่องเที่ยวแล้ว ควรเพิ่ม Right Safety และ Green Thinking เข้าไปด้วย โดยเฉพาะเรื่องของความปลอดภัยในการท่องเที่ยวของตัวนักท่องเที่ยวเอง และความร่วมมือกันจากทุกภาคส่วนในเรื่องของการธำรงค์รักษาสิ่งแวดล้อม สถาปัตยกรรม การทำนุบำรุงรักษา ซึ่งในบ้านเรา ผมขออนุญาต

            

          มีผลงานวิจัยเกี่ยวกับการจัดการโลจิสติกส์เพื่อการท่องเที่ยว ทั้งในและต่างประเทศมากมาย ที่เสนอผลให้ทราบถึงแนวคิดและหลักการบริหารจัดการโลจิสติกส์เพื่อการท่องเที่ยว เพื่อให้เกิดประสิทธิภาพและยั่งยื่น ดังตัวอย่างต่อไปนี้

 

 

(https://piboonrungroj.files.wordpress.com/2011/07/slide03.jpg)

 

          จากการศึกษาและวิจัยดังกล่าว สามารถสรุปเป็นข้อเสนอแนะสำหรับแนวทางในการพัฒนาการจัดการโลจิสติกส์การท่องเที่ยวเป็น 4 ส่วน คือ

 

          1. การเคลื่อนที่ทางกายภาพ (Physical Flow) เร่งพัฒนาถนนและเส้นทางที่จะเข้าถึงแหล่งท่องเที่ยว ให้นักท่องเที่ยวสามารถเข้ามาเที่ยวในแหล่งท่องเที่ยวได้ง่าย สะดวกรวดเร็วและปลอดภัย จัดการให้มีระบบขนส่งมวลชนที่มีมาตรฐานสามารถรองรับการท่องเที่ยวได้ทั้งในระดับ เชื่อมต่อระหว่างแหล่งท่องเที่ยวและระดับการเข้าถึงแหล่งท่องเที่ยว ดำเนินการด้านความปลอดภัยของการท่องเที่ยวอย่างมีแบบแผน การรักษาความปลอดภัย ณ สถานีขนส่ง เส้นทางท่องเที่ยว การเดินทางกรณีฉุกเฉิน นักท่องเที่ยว สามารถเดินทางท่องเที่ยวในชนบทได้โดยขนส่งมวลชนได้อย่างมั่นใจในความปลอดภัย เร่งปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐานและระบบสาธารณูปโภคด้านโลจิสติกส์เช่นไฟฟ้า ส่องสว่างตามถนน ทางเข้าแหล่งท่องเที่ยว น้ำประปา การเก็บขยะสิ่งปฏิกูล

 

          2. การเคลื่อนที่ของ สารสนเทศ (Information Flow) จัดทำเว็บไซต์ที่สวยงามดึงดูดใจ มีข้อมูลครบถ้วน แจ้งข้อมูลการท่องเที่ยวผ่านระบบ ข้อมูล Online ให้นักท่องเที่ยวสามารถเข้าดูได้ทุกที่ทุกเวลา มีการประชาสัมพันธ์จุดแวะพักเที่ยวใหม่ ๆ ให้ทราบผ่านสื่อต่าง ๆ พร้อมจัดทำแผนที่เชื่อมโยงเส้นทางการท่องเที่ยวจากแหล่งท่องเที่ยวเก่า ระบุจุดเริ่มต้น และปลายทางอย่างชัดเจน ให้นักท่องเที่ยวเข้าใจง่ายอย่างรวดเร็ว จัดทำป้ายบอกทางให้ชัดเจน ภาษาเข้าใจง่าย รูปแบบมาตรฐาน จำนวนเหมาะสม เพียงพอและจัดวางติดตั้งอย่างสวยงามเป็นระบบ จัดทำแผนที่แสดงถึงเส้นทางการเข้าถึงแหล่งท่องเที่ยวและเส้นทางเชื่อมต่อระหว่าง แหล่งท่องเที่ยวอย่างชัดเจน เข้าใจง่าย ติดตั้งในสถานที่และตำแหน่งที่นักท่องเที่ยว สามารถมองเห็นโดยง่าย เข้าใจง่าย ใช้ประโยชน์ได้รวมทั้งการมีโบว์ชัวจัดวางไว้ให้ นักท่องเที่ยวสามารถหยิบไปใช้ได้โดยง่ายตามสถานที่ต่าง ๆ ที่นักท่องเที่ยวผ่าน จัดตั้งกลุ่มศูนย์ข้อมูลการท่องเที่ยวท้องถิ่น เพื่ออำนวยความสะดวกในการให้ข้อมูลแก่นักท่องเที่ยวที่เข้ามาในแหล่งท่องเที่ยว

 

          3. การเคลื่อนที่ทางการเงิน (Financial Flow) เพิ่มเครื่องเบิกเงินสดอัตโนมัติ (ATM) ให้มากขึ้นทั้งจำนวนและสถานที่ติดตั้ง และสามารถใช้งานได้ตลอดเวลา เพื่ออำนวยความสะดวกแก่นักท่องเที่ยวในการเบิกเงิน มาจับจ่ายใช้สอยได้ตลอดเวลา

 

          4. องค์ประกอบอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง รวมกลุ่มบุคคลหรือหน่วยงานเพื่อทำหน้าที่และบทบาทต่าง ๆ กันในการเสริมการ พัฒนาการจัดการโลจิสติกส์การท่องเที่ยวให้มีประสิทธิภาพดียิ่งขึ้น เช่น เสริมสร้างการพัฒนาด้านการเคลื่อนไหวทางกายภาพ และการเคลื่อนไหวของสารสนแทศ โดยการมีกลุ่มศูนย์ข้อมูลการท่องเที่ยวให้ข้อมูลแก่นักท่องเที่ยว กลุ่มพัฒนาและจัดระเบียบป้ายบอกทาง กลุ่มมัคคุเทศน์เยาวชนในพื้นที่นำทาง กลุ่มพัฒนาความปลอดภัยของนักท่องเที่ยว มีการประสานความร่วมมือด้านความปลอดภัยระหว่างคนในชุมชน อบต. อสม. โรงพยาบาล ตำรวจ และองค์กรอื่น ๆ โดยได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานภาครัฐที่มีหน้าที่รับผิดชอบโดยตรงทั้งงบประมาณ และการอำนวยความสะดวก จัดให้มีการประชุมประชาคมด้านโลจิสติกส์สำหรับการท่องเที่ยวทั้งภายในชุมชนและระหว่างชุมชนทุกเดือน จัดเวทีสร้างกระบวนการเรียนรู้ความเข้าใจ ทำ Workshop จัดทำวิสัยทัศน์การพัฒนาโลจิสติกส์การท่องเที่ยวทั้งระยะสั้นและระยะยาว มีการจัดกิจกรรมท่องเที่ยวตลอดทั้งปีทั้งในและนอกเทศกาล ในปัจจุบันการจัดเทศกาล จัดกิจกรรมเน้นเฉพาะในหน้าหนาวที่เป็นช่วงฤดูกาลท่องเที่ยวช่วงเดือนธันวาคม ถึงเดือนมกราคม ควรมีการจัดกิจกรรมต่าง ๆ ที่น่าสนใจพร้อมโปรโมชั่นพิเศษเป็นการเชิญให้มีการมาท่องเที่ยวนอกฤดูกาล เพื่อเป็นการกระจายภาวะการแออัดของการเคลื่อนที่ทางกายภาพของแหล่งท่องเที่ยวในช่วงเทศกาล มีการกำหนดเป็นยุทธศาสตร์การพัฒนาเชิงพื้นที่ มีการกระจายงาน โดยมอบอำนาจให้ชุมชนท้องถิ่นเป็นผู้ดำเนินการ ระยะแรกให้หน่วยงานรัฐเป็นพี่เลี้ยง เพื่อให้มีระบบชัดเจน มีระบบตรวจสอบ อาศัยแนวคิดของชุมชนที่รู้ข้อมูลในพื้นที่ตนเองเป็นอย่างดี จัดลำดับสิ่งที่ต้องมีการพัฒนาก่อนหลังตามความจำเป็นเร่งด่วน โดยมีการสนับสนุนงบประมาณดำเนินการและตัวชี้วัดความสำเร็จที่เหมาะสม

 

 

(https://3.bp.blogspot.com/-gAkkMwFfxR8/V3T3EriA0qI/AAAAAAAAD04/S5GUb0Tsqno8TZ4i_5lzGny_DsKUAc9JgCLcB/s1600/S__11313212.jpg)

           

          จากหลักการและแนวคิดดังกล่าว ทำให้เห็นถึงความสำคัญของคำว่า “การบูรณาการจากทุกภาคส่วน” “การสำนึกต่อสิ่งแวดล้อม” “กับคำว่าเพื่อส่วนร่วม” ซึ่งผมจะขอเพิ่มอีก 2 คำคือ “Safety Awareness” การตระหนักรู้ถึงเรื่องของความปลอดภัย  และ “Discipline” ความมีระเบียบวินัยเพื่อส่วนรวม ที่สามารถจะเพิ่มศักยภาพของการจัดการโลจิสติกส์เพื่อการท่องเที่ยวได้เป็นอย่างดี 

 

 

(https://www.thaich8.com/photo.php?src=https://www.thaich8.com/assets/objects/News/new_2089565739.jpg&w=905&h=509&zc=1)

 

เอกสารอ้างอิง
• เถกิงศักดิ์ ชัยชาญ,2555,การจัดการโลจิสติกส์สำหรับการท่องเที่ยวในอำเภอวังน้ำเขียวจังหวัดนครราชสีมา, Suranaree J. Soc. Sci. Vol. 6 No. 2; December 2012 (17-33).
• สำนักงานตรวจคนเข้าเมืองและกรมการท่องเที่ยว 2557.
• Komson Sommanawat, Hathaipun Soonthornpipit, Sirirat Hotrawaisaya, 2010, THE STUDY OF COMMUNITY POTENTIAL IN TOURISM DEVELOPMENT, Suasunandha Rajabhat University
• PATA, 2014, Note: AAGR refers to The average annual growth rate, expressed as a percentage (%).
• https://piboonrungroj.files.wordpress.com/2011/07/slide03.jpg
• https://piboonrungroj.files.wordpress.com/2011/12/tourism.png
• http://revistas.uexternado.edu.co/index.php/tursoc/article/viewFile/3399/3522/13837
• http://tourismlogistics.com/index.php?option=com_content&view=article&id=190:2009-07-16-19-35-13&catid=64:2008-12-01-11-20-40&Itemid=78.
• https://3.bp.blogspot.com/gAkkMwFfxR8/V3T3EriA0qI/AAAAAAAAD04/S5GUb0Tsqno8TZ4i_5lzGny_DsKUAc9JgCLcB/s1600/S__11313212.jpg
• https://www.thaich8.com/photo.php?src=https://www.thaich8.com/assets/objects/News/new_2089565739.jpg&w=905&h=509&zc=1