No.288

ดร.สุทธิ สุนทรานุรักษ์

นักวิชาการตรวจเงินแผ่นดินชำนาญการพิเศษ

สำนักวิจัยและพัฒนาการตรวจเงินแผ่นดิน สำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน

 

 

เมื่อวันที่ 13 ตุลาคม พ.ศ.2559 พสกนิกรชาวไทยทุกคนต่างเศร้าโศกเสียใจเมื่อได้รับทราบข่าวร้าย พลันที่โทรทัศน์รวมการเฉพาะกิจแห่งประเทศไทยออกอากาศแถลงการณ์สำนักพระราชวัง เมื่อเวลา 19.00 น.
...พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว “ในหลวง” ของพวกเราเสด็จสวรรคตแล้ว...
บรรยากาศทั่วประเทศเต็มด้วยความโทมนัส ขณะที่ผู้นำต่างประเทศร่วมส่งสาสน์แสดงความอาลัยต่อการสูญเสียครั้งยิ่งใหญ่ของประเทศไทย

 

     ตลอดระยะเวลา 70 ปี ในแผ่นดินพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 ประเทศของเราก้าวหน้าพัฒนาทัดเทียมอารยประเทศ แผ่นดินไทยที่ใครก็อยากเข้ามาพึ่งพิงพระบรมโพธิสมภาร ต่อจากนี้ไป พวกเราในฐานะ พสกนิกรของพระองค์จะน้อมนำพระราชดำรัสและพระบรมราโชวาทเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวนำทางชีวิต พวกเราจะช่วยกันสร้างแผ่นดินของพ่อให้เป็น “แผ่นดินทอง” ที่พัฒนาอย่างยั่งยืน

 

          สำหรับซีรีส์ชุด เส้นทางสายไหมในศตวรรษที่ 21 ในตอนที่ 2 นี้ ผู้เขียนจะพาท่านไปรู้จักเรื่องของ รถไฟความเร็วสูง (High Speed Rail) ที่กล่าวกันว่า เป็นพาหนะสำคัญที่จะเปิดให้จีนเชื่อมโลกด้วยม้าเหล็กความเร็วสูง 

 

เส้นทางสายไหมในศตวรรษที่ 21: รู้จักรถไฟความเร็วสูงจีน

 

          กล่าวกันว่า ในศตวรรษที่ 21 โลกาภิวัฒน์ คือ การเปิดโลกให้เชื่อมต่อกันอย่างไร้พรมแดน ขณะที่ Internet เป็นเครื่องมือเชื่อมโลกด้วยเทคโนโลยีการสื่อสารขั้นสูง ด้วยเหตุนี้ จึงไม่น่าแปลกใจที่คำว่า Connectivity หรือการเชื่อมต่อกันจะกลายเป็น “คีย์เวิร์ด” ของโลกยุคนี้

 

          นอกจาก Internet แล้ว การพัฒนาระบบคมนาคมขนส่งก็เป็นอีกเครื่องมือเชื่อมโลกด้วยทางหนึ่ง ระบบขนส่งสำคัญของโลกยุคใหม่ ได้แก่ สายการบินราคาถูก (Low Cost Airline) และรถไฟความเร็วสูง (High Speed Rail) หรือ HSR

               

          ทันทีที่ประธานาธิบดี สี จิ้นผิง ประกาศ ยุทธศาสตร์ One Belt One Road (OBOR) รัฐบาลปักกิ่งทำงานแบบ “คิดเร็ว ทำเร็ว” พวกเขาพยายามใช้เครื่องไม้เครื่องมือทุกอย่างสนับสนุนยุทธศาสตร์เส้นทางสายไหม ศตวรรษที่ 21 ให้เกิดขึ้นจริง

               

          ถ้าเราหยิบแผนที่โลกมากางดู จะพบว่า จีนเริ่มขยายอิทธิพลทางการค้า เศรษฐกิจ การลงทุน วัฒนธรรม ไล่มาตั้งแต่ทวีปแอฟริกา ละตินอเมริกา เอเชียใต้ เอเชียกลาง รวมถึงอาเซียนที่ผูกพันกับจีนแผ่นดินใหญ่ เพราะมีคนจีนโพ้นทะเลอยู่มากที่สุด

 

 

เส้นทางรถไฟความเร็วสูงในแผ่นดินจีน

(ภาพจาก https://www.travelchinaguide.com/images/map/train/rail-routes.jpg)

 

          การรุกคืบของจีนกำลังขยายไปสู่ ยุโรปและสหรัฐอเมริกา กรณียุโรป จีนเปิดเส้นทางรถไฟสาย Trans-Eurasia ที่มีความยาวมากกว่า 13,000 กม. เชื่อมจีนจากฝั่งตะวันออกสู่ภาคตะวันตก ผ่านคาซัคสถาน เอเชียกลาง รัสเซีย เบลารุส เข้าโปแลนด์ เลาะเยอรมนี ฝรั่งเศสและสิ้นสุดปลายทางที่เมืองมาดริด มหานครของสเปน

               

          เส้นทาง Trans-Eurasia คือ ตัวอย่างเชื่อมแผ่นดินสองทวีปด้วยรถไฟ

               

          ในอนาคตอันใกล้ รถไฟความเร็วสูงจะเป็นพาหนะเดินทางหลักที่จะก้าวขึ้นมาแข่งกับสายการบิน Low Cost

 

 

เส้นทาง HSR สาย Yiwu-Madrid เชื่อมแผ่นดินจีนเข้าทวีปยุโรป

(ภาพจาก http://www.energypost.eu/wp-content/uploads/2014/12/map-china-rail-mos_112414052931.jpg)

 

          ย้อนกลับไปดูกันว่า กว่าจีนจะพัฒนารถไฟความเร็วสูงให้เป็นทางเลือกใหม่ของการเดินทางได้นั้น รถไฟจีนถูกมองว่า “เชื่องช้า” ไม่ตอบสนองต่อการให้บริการประชาชนภายในประเทศนับพันล้านคน

               

          ทุกวันหยุดเทศกาลโดยเฉพาะช่วงตรุษจีนซึ่งเป็นวันหยุดยาว คนจีนในเมืองจะกลับบ้านที่ชนบท ช่วงเวลานั้นมีสภาพไม่ต่างอะไรกับช่วงเทศกาลปีใหม่ สงกรานต์บ้านเรา นอกจากรถจะติดหนึบหนับแล้ว ขบวนรถไฟหรือแม้แต่เครื่องบินก็ไม่เพียงพอต่อความต้องการของประชาชน

               

          ดังนั้น รัฐบาลจีนตั้งแต่ยุค เจียงเจ๋อหมินและหูจินเทา จึงได้วางแผนการพัฒนา HSR ให้เป็นทางเลือกใหม่ของชาวจีน

 

          เมื่อพูดถึง HSR เรามักนึกถึง โทไกโด ชิงกันเซ็น (Tōkaidō Shinkansen) ของญี่ปุ่นที่เริ่มเปิดใช้งานตั้งแต่ปี ค.ศ.1964 ชิงกันเซ็น เป็นรถไฟความเร็วสูงสายแรกในโลกที่ให้บริการทั้งเชิงพาณิชย์และขนส่งผู้คน

 

 

Shinkansen ต้นแบบรถไฟความเร็วสูงจากประเทศญี่ปุ่น

(ภาพจาก วิกิพีเดีย)

 

          ต่อมา ฝรั่งเศส อิตาลี เยอรมนี และอังกฤษ ต่างเริ่มพัฒนา HSR และตัวอย่างที่ชัดเจนมากที่สุด คือ HSR สาย Eurostar ที่เชื่อมแผ่นดินยุโรปเข้าด้วยกันหมด

               

          สำหรับจีน การพัฒนารถไฟความเร็วสูง เริ่มต้นจริงจังในช่วงทศวรรษที่ 90 กานหย่าเล่อ ผู้เชี่ยวชาญด้านรถไฟจีน เขียนบทความเกี่ยวกับพัฒนาการรถไฟความเร็วสูงของจีนไว้ว่า รัฐบาลจีนได้ศึกษาดูงานระบบรถไฟความเร็วสูงในยุโรปจากเยอรมนีและฝรั่งเศส รวมถึงดูงาน รถไฟสาย Eurostar ที่ลอดอุโมงค์ Channel Tunnel จากฝรั่งเศส เบลเยี่ยม ข้ามช่องแคบอังกฤษมุ่งหน้าสู่ลอนดอน

 

 

รถไฟความเร็วสูง EUROSTAR สาย London-Paris

(ภาพจาก https://www.raileurope.com/cms-images/359/372/eurostar-overview-5.jpg?country_origin=TH)

 

          รัฐบาลจีนเร่งปฏิรูปรถไฟพร้อม ๆ กับการขยายตัวทางเศรษฐกิจ และเมื่อเริ่มต้นศตวรรษที่ 21 รัฐบาลปักกิ่งเตรียมตัวเป็นเจ้าภาพจัดมหกรรมกีฬาโอลิมปิก ปี 2008 รถไฟ HSR สายปักกิ่ง-เทียนจิน ถูกเปิดใช้เป็นครั้งแรกเพื่อต้อนรับกีฬาโอลิมปิก หลังจากใช้เวลาก่อสร้างนาน 4 ปี

               

          ต่อจากนั้น HSR สายอู่ฮั่น-กวางโจว เปิดให้บริการในปลายปี 2009 มีความยาวถึง 1,069 กม. สามารถร่นระยะเวลาการเดินทางของ 2 เมือง จาก 10 ชั่วโมง เหลือเพียง 3 ชั่วโมง

 

 

HSR สายปักกิ่ง-เทียนจิน รถไฟความเร็วสูงสายแรกของจีน ความยาวประมาณ 122 กม. ใช้เวลาเดินทางเพียง 33 นาที

(ภาพจาก http://images.chinahighlights.com/allpicture/2016/07/de5163c1b99142208798c8b7.jpg)

 

          ยี หย่วน[1] ผู้เชี่ยวชาญด้านรถไฟความเร็วสูง ได้สรุปพัฒนาการ HSR ในจีน ไว้ว่า มี 4 ช่วง โดยช่วงสำคัญที่สุด คือ ช่วงที่ 3 เป็น การพัฒนาอย่างก้าวกระโดด (ปี 2008-2010) ที่กระทรวงรถไฟจีนปรับแผนระยะกลางและยาวว่าด้วยการขยายโครงข่ายรถไฟ งบประมาณการลงทุนขยับสูงถึง 5 ล้านล้านหยวน (ประมาณ 25 ล้านล้านบาท)

 

[1] ผู้สนใจบทความของยี หย่วน หาอ่านได้จากบทความแปลของ ดร.อภิสรา พรรัตนานุกุล เรื่อง รถไฟความเร็วสูงของจีน กับความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ http://www.prachachat.net/news_detail.php?newsid=1450936506      

  

          HSR สายสำคัญ ๆ เช่น ปักกิ่ง-ฮาร์บิน ปักกิ่ง-กวางโจว ปักกิ่ง-เซี่ยงไฮ้ และ เซี่ยงไฮ้-นานกิง นับเป็นเส้นทางหลักที่ถูกสร้าง/ขยายเครือข่ายเพื่อเป็นทางเลือกให้ชาวจีนสัญจรไปมาได้สะดวก รวดเร็ว และลดต้นทุนการขนส่งสินค้า

 

 

 

HSR สายปักกิ่ง-เซี่ยงไฮ้ นับเป็นรถไฟความเร็วสูงสายเศรษฐกิจสำคัญที่เชื่อมสองเมืองมหานคร

ความยาว 1,318 กม. ใช้เวลาเดินทางประมาณ 6 ชั่วโมง

(ภาพจาก http://images.chinahighlights.com/allpicture/2016/05/eaf27085472a4b2ba4777195.jpg)

 

          นอกจากนี้ นับตั้งแต่ปี 2011 ยี หย่วน ยังชี้ให้เห็นว่า โครงข่าย HSR มีทิศทางเป็นไปตามแผนที่เรียกว่า 4 แนวตั้ง 4 แนวนอน เชื่อมเส้นทาง ปักกิ่ง-เซี่ยงไฮ้ หังโจว-อู่โจว-เสิ่นเจิ้น เซี่ยงไฮ้-อู่ฮั่น-เฉิงตู การเปิดเส้นทางเชื่อมไปถึงพื้นที่ภาคตะวันตก ได้แก่ เส้นทางหนานชาง-อูเถียน เหิงหยาง-หลิ่งโจว กุ้ยโจว-กวางโจว อูหลู่มู่ฉี-หลานโจว

               

          จนกล่าวได้ว่า นับตั้งแต่ ปี 2015 เส้นทาง HSR จีน นั้นมีความยาวรวมกันแล้ว 19,369.8 กม. และสามารถวิ่งได้ด้วยความเร็ว 200 กม. ต่อชั่วโมง

               

          HSR เป็นนวัตกรรมการพัฒนาที่บูรณาการทรัพยากร องค์ความรู้ใหม่ ๆ ทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีชั้นสูงเข้าด้วยกัน ขณะเดียวกันยังช่วยให้เกิดการเชื่อมต่ออุตสาหกรรมการผลิตทั้งเหล็ก โลหะ เครื่องยนต์ พลังงานไฟฟ้า แรงงานมีฝีมือ และผลักดันให้เศรษฐกิจจีนขยายตัวจากภายในได้อย่างต่อเนื่อง

  

          นอกจากนี้ ในบทความเรื่อง “รถไฟความเร็วสูงของจีนกับความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ” ของ ยี หย่วน ยังได้กล่าวถึง HSR ในฐานะ เครื่องมือทางการทูตจีน ที่พยายามเชื่อมจีนกับโลก โดยเฉพาะจุดเริ่มต้นใกล้ตัวคืออาเซียนของเรา

 

 

Premier’s dream ความฝันของนายกรัฐมนตรีหลี่ เค่อเฉียง ที่ได้รับฉายาว่า ทูตรถไฟความเร็วสูง

หลี่ แสดงวิสัยทัศน์เชื่อมโลกด้วย HSR ที่มีจุดเริ่มต้นจากจีน เชื่อมเอเชีย ยุโรป และอเมริกา

(ภาพจาก http://images.china.cn/attachement/jpg/site1007/20141008/e89a8f5fc4c2159ed77f06.jpg)

 

          HSR สายคุนหมิง-เวียงจันทน์ เป็นหนึ่งในเส้นทางรถไฟสาย Pan Asian Railway Network ของจีน ที่จีนมุ่งเปิดประตูสู่อาเซียนด้วยรถไฟความเร็วสูงนั้นเอง

               

          ยุทธศาสตร์มุ่งลงใต้นั้น มีจุดเริ่มต้นที่นครคุนหมิง มณฑลยูนนาน และตั้งใจจะสิ้นสุดปลายทางที่สิงคโปร์ เส้น Pan Asian Railway Network มีอยู่ 3 สาย ได้แก่

• Eastern Line เริ่มจาก คุนหมิง เชื่อมอาเซียน ผ่านเวียดนาม กัมพูชา ไทย สิ้นสุดที่สิงคโปร์
• Central Line เริ่มจาก คุนหมิง ผ่าน สปป.ลาว เข้าไทย สิ้นสุดที่สิงคโปร์
• Western Line เริ่มจาก คุนหมิง ผ่านพม่า เข้าไทย สิ้นสุดที่สิงคโปร์

 

          สังเกตเส้นทางทั้ง 3 สายแล้ว จะเห็นว่า ทุกสายนั้นต้องผ่านไทย และมาบรรจบกันที่สิงคโปร์ การสร้างเส้นทาง HSR จะสร้างงานให้กับประชาชนในภูมิภาคอาเซียน ขยายตลาดสินค้าจีนลงมาในอาเซียน ถ่ายทอดเทคโนโลยีองค์ความรู้ขนส่งระบบราง เชื่อมโยงนิคมอุตสาหกรรมตามแนวชายแดน

 

          ที่สำคัญ ประชากรใน ภูมิภาคอาเซียนและจีนทางตอนใต้ ย่อมได้ประโยชน์จาก HSR ทั้ง 3 สายนี้

 

          นอกจากนี้ สิงคโปร์และมาเลเซีย ยังปรับตัวรองรับยุทธศาสตร์ OBOR โดยเจรจาตกลงสร้าง HSR สาย KL-Sing เชื่อมกัวลาลัมเปอร์เข้ากับสิงคโปร์ด้วยเส้นทางรถไฟความเร็วสูง โดยใช้เวลาเดินทางเพียง 1 ชั่วโมงครึ่ง

 

          ทั้งหมดที่กล่าวมา เป็นเพียงจุดเริ่มต้นที่รัฐบาลปักกิ่งภายใต้การนำของประธานาธิบดี สี จิ้นผิง และนายกรัฐมนตรี หลี่ เค่อเฉียง ได้วางกรอบการเชื่อมโลกในยุคผู้นำพรรคคอมมิวนิสต์ รุ่นที่ 5 ทั้งสีและหลี่ มีความฝันที่จะทำให้จีนสยายปีกของพญามังกรครอบคลุมโลก บนหลักคิดที่ว่าทุกฝ่าย win-win เหมือนกันหมด

 

 

ยุทธศาสตร์ OBOR ที่มุ่งลงใต้ โดยมีกรุงเทพเป็น Hub ของ HSR ทั้ง 3 สาย

(ภาพจาก https://applezeentech.files.wordpress.com/2016/01/pan-asia-railway-network.jpg?w=625)

 

          ท่านที่สนใจเรื่องนี้สามารถชมคลิปการบรรยายของ Dr.Gerald Chan ที่กล่าวบนเวที TED TALK เรื่อง Can China connect the World by High Speed Rail ?[2]

 

          Dr.Chan นำเสนอข้อมูลเรื่อง HSR จีนได้ยอดเยี่ยมมาก เขาบรรยายภาพที่เรียกว่า Infrastructure Diplomacy หรือการทูตผ่านการลงทุนสาธารณูปโภคพื้นฐานโดยใช้รถไฟความเร็วสูง สิ่งที่ Dr.Chan กล่าวคงไม่ใช่เป็นแค่ความฝันที่ไกลเกินไป ภาพรถไฟความเร็วสูงจีนที่เชื่อมโลกทั้งใบเข้าด้วยกันคงจะปรากฏให้เราเห็นในไม่ช้านี้

 

          ในตอนหน้า ผู้เขียนจะพาท่านออกเดินทางด้วย HSR ไป “คาซัคสถาน” จุดเริ่มต้นจุดแรกของ OBOR สถานที่ประกาศยุทธศาสตร์เส้นทางสายไหมในศตวรรษที่ 21

 

…พบกันใหม่ฉบับหน้าครับ...

 

 

[2] https://www.youtube.com/watch?v=uRdQ_2sjF2s