No.285

ดร.วิทยา อินทร์สอน

สาขาวิชาช่างเชื่อมโลหะ วิทยาลัยเทคนิคสุรินทร์

 

 

 

รูปที่ 1 หลักการพื้นฐานของธรรมาภิบาล

 

          หลักธรรมาภิบาลหรือหลักการบริหารกิจการบ้านเมืองที่ดี หมายความว่า หลักการบริหารงานภาครัฐ เพื่อให้เกิดผลสัมฤทธิ์ มีประสิทธิภาพและเกิดความคุ้มค่าในเชิงภารกิจของรัฐ ไม่มีขั้นตอนการปฏิบัติงานเกินความจำเป็น มีการปรับปรุงภารกิจของส่วนราชการให้ทันต่อสถานการณ์ ประชาชนได้รับการอำนวยความสะดวกและได้รับการตอบสนองความต้องการ มีการประเมินผลการปฏิบัติราชการอย่างสม่ำเสมอ เพื่อประโยชน์สุขของประชาชน

 

          การใช้หลักธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อม เป็นแนวทางในการประกอบกิจการหรือโรงงานอุตสาหกรรม จะช่วยให้สถานประกอบการมีความตระหนักในเรื่องของความปลอดภัยและสิ่งแวดล้อม และมีการจัดการมลพิษที่เกิดจากการประกอบการให้เป็นไปตามเงื่อนไขในการอนุญาต มีการให้ความรู้แก่ชุมชน และชุมชนมีส่วนร่วมกับสถานประกอบการ มีการเปิดเผยข้อมูลต่าง ๆ ให้ชุมชนทราบในกรณีที่อาจก่อให้เกิดผลกระทบต่อชุมชน และชุมชนเป็นเครือข่ายในการแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อม นอกจากนี้ยังเป็นตัวชี้วัดระดับความร่วมมือและช่องว่างของปัญหาการขาดข้อมูลข่าวสาร 

 

 

รูปที่ 2 รูปแบบความสัมพันธ์การพัฒนาอุตสาหกรรมอย่างยั่งยืน

 

          ดังนั้นการพัฒนาอุตสาหกรรมอยางยั่งยืน จะต้องประกอบไปด้วยความสัมพันธ์ของ 3 ฝ่ายหลัก ประกอบดวย ภาครัฐ ภาคเอกชน และประชาชน ที่มีความรวมแรงรวมใจกันอยางโปรงใส และเปนธรรม เพื่อบรรลุถึงวัตถุประสงคแหงความยั่งยืน ทั้ง 3 ดาน ประกอบดวย

 

          1. ด้านเศรษฐกิจ สถานประกอบการอุตสาหกรรมสามารถประกอบกิจการได้ สามารถสร้างสรรค์ผลผลิต ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ และนำมาซึ่งรายได้ เพื่อสร้างความเจริญเติบโตให้กับธุรกิจได้

 

          2. ด้านสังคม สถานประกอบการอุตสาหกรรมสามารถได้รับการยอมรับและเป็นส่วนหนึ่งของสังคม ชุมชน เนื่องจากสถานประกอบการอุตสาหกรรมให้ความสำคัญในการมีส่วนร่วม โปร่งใส เป็นธรรม คืนประโยชน์ให้สังคม ไม่เอารัดเอาเปรียบ พร้อมทั้งมีส่วนร่วมในการพัฒนาสังคม และชุมชนให้เกิดการพัฒนาอย่างยั่งยืน

 

          3. ด้านสิ่งแวดล้อม สถานประกอบการอุตสาหกรรมประกอบกิจการด้วยการปฏิบัติอย่างถูกต้องตามกฎหมายและข้อกำหนดอื่น ๆ ด้านสิ่งแวดล้อม ตระหนักถึงคุณค่าของพลังงานและทรัพยากร รวมถึงความพยายามในการประกอบกิจการที่จะลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม

 

เครือขายธรรมาภิบาลสิ่งแวดลอมสากล

 

          เครือขายองคกรภาคประชาสังคมระดับโลกกอตั้งขึ้น เพื่อสงเสริมการเขาถึงขอมูลขาวสาร การมีสวนรวมของประชาชน และการเขาถึงความยุติธรรมในการตัดสินใจที่เกี่ยวของกับสิ่งแวดลอมหรือที่มีผลกระทบตอสิ่งแวดลอม ปจจุบันมี 6 องคกรภาคประชาสังคมที่เปนองคกรแกนนําของเครือขาย

 

 

          ปัจจุบัน มีเครือข่ายองค์กรภาคประชาสังคมในประเทศต่าง ๆ มากกว่า 40 ประเทศทั่วโลกที่ได้มีการวางแผน หรือได้ทำการประเมินผลธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อมในประเทศตนเอง

 

วัตถุประสงค์ของธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อม

 

          ธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อม เป็นการบริหารจัดการที่มีความโปร่งใส ยุติธรรม และการมีส่วนร่วมของประชาชนในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ซึ่งการมีส่วนร่วมของประชาชนนี้จะเป็นแรงผลักดันที่ทำให้เกิดกระบวนการตัดสินใจที่เหมาะสม ทั้งในระดับนโยบาย และการปฏิบัติที่ดีในการแก้ปัญหาทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม โดยมีวัตถุประสงค์ดังนี้คือ

1. เพื่อเป็นการรักษาสิ่งแวดล้อมภายในชุมชน
2. เพื่อให้สถานประกอบการดำเนินการในเรื่องของสิ่งแวดล้อมได้อย่างถูกต้องและเหมาะสม
3. เพื่อสร้างสัมพันธภาพอันดีระหว่างสถานประกอบการกับชุมชน
4. เพื่อให้ชุมชนมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับสถานประกอบการ และเพื่อให้ชุมชนมีส่วนร่วมแสดงความคิดเห็น
5. เพื่อก่อให้เกิดความร่วมมือร่วมใจกันระหว่างชุมชนกับสถานประกอบการ
6. เพื่อตอบสนองนโยบายของกระทรวงอุตสาหกรรม

 

ความหมายธรรมภิบาลสิ่งแวดล้อม

 

          ธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อม (Environmental Good Governance) คือการบริหารจัดการที่แสดงถึงเจตนารมณ์ของสถานประกอบการที่มุ่งมั่นจะประกอบกิจการที่คำนึงถึงการจัดการด้านมลภาวะอย่างถูกต้องตามกฎหมาย และสามารถเปิดเผยข้อมูลการจัดการมลภาวะอย่างโปร่งใส โดยให้ประชาชนมีส่วนร่วมเสนอแนะในการแก้ปัญหาได้ มีการบริหารจัดการเพื่ออนุรักษ์พลังงาน และจัดสรรการใช้ทรัพยากรร่วมกับชุมชนอย่างเหมาะสม มีช่องทางรับฟังข้อคิดเห็น และตอบสนองข้อร้องเรียน รวมถึงการแสดงความรับผิดชอบต่อสังคมอย่างเป็นธรรม

 

ประโยชน์ของธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อม

 

          ธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อม ถือเป็นหลักพื้นฐานที่ผู้ประกอบการหรือโรงงานอุตสาหกรรมไทย จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องนำมา ใช้ในการบริหารจัดการ เพราะจะช่วยให้สามารถบริหารงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ อีกทั้งยังทำให้พนักงานทุกคนมีความสุขในการทำงาน และยังช่วยสร้างขวัญและกำลังใจที่ดี พร้อมปฏิบัติหน้าที่ตามที่ตนได้รับมอบหมายอย่างเต็มกำลังความสามารถ ซึ่งจะส่งผลดีโดยรวมกับการดำเนินงานให้เจริญก้าวหน้าต่อไปได้ในอนาคต โดยประโยชน์ที่บริษัท หรือสถานประกอบการจะได้รับจากการใช้ธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อมในโรงงานอุตสาหกรรมมีดังต่อไปนี้

 

          1. หลักธรรมาภิบาลสร้างระบบการปกครองที่ดี สามารถช่วยสร้างระบบการปกครองที่ดีได้ เพราะเนื้อแท้ของหลักการเป็นเรื่องการใช้หลักคุณธรรม และความเสมอภาคเท่าเทียมเป็นตัวตั้ง ซึ่งหลักธรรมภิบาลจะช่วยทำให้พนักงานทุกคนมีส่วนร่วมในการเสนอความคิดเห็น มีสิทธิ และเสรีภาพโดยเท่าเทียมกันจากผู้บังคับบัญชาโดยยึดหลักคุณธรรมทางสายกลางเป็นกรอบในการทำงาน อีกทั้งผู้บังคับบัญชายังยึดหลักคิดในเรื่องการเอาใจเขามาใส่ใจเรา ช่วยให้เข้าใจและเข้าถึงความต้องการของลูกน้องได้เป็นอย่างดี นำมาซึ่งความเคารพนับถือที่ลูกน้องควรมีต่อผู้บังคับบัญชาโดยที่เราไม่ต้องออกแรงใช้พระเดชบังคับแต่อย่างใด ซึ่งจะส่งผลดีต่อการทำงานร่วมกันของพนักงานทุกคนของบริษัท

 

          2. หลักธรรมาภิบาลมีความโปร่งใส เป็นหัวใจสำคัญที่สุดอย่างหนึ่งของหลักธรรมาภิบาล เพราะช่วยให้บุคคลทั้งภายในและภายนอกบริษัทสามารถตรวจสอบกันและกันได้ โดยวิธีการที่ช่วยให้บริษัทมีความโปร่งใส คือเปิดเผยข้อมูลให้สาธารณชนได้รับรู้วัตถุประสงค์ต่าง ๆ ของบริษัทอย่างตรงไปตรงมา การเปิดเผยข้อมูลที่ว่านี้ช่วยสร้างความเชื่อมั่นให้เกิดขึ้นและนำพาให้บริษัทก้าวเดินต่อไปข้างหน้าได้อีกยาวไกล

 

          3. หลักธรรมาภิบาลสร้างความน่าเชื่อถือในสายตาผู้อื่น การนำหลักธรรมาภิบาลมาใช้ปกครองบริษัทได้นั้นจะต้องปฏิบัติตามรายละเอียดเรื่องต่าง ๆ อย่างเคร่งครัด และหลักธรรมาภิบาลขึ้นชื่อเรื่องประสิทธิภาพในการควบคุมและบริหารการทำงานในระดับโลกอยู่แล้ว ดังนั้นบุคคลภายนอกก็อาจเลื่อมใสและเชื่อถือในการบริหารงานของบริษัทและองค์กรที่ใช้หลักการธรรมาภิบาลบริหารงานเพราะมีมาตรฐานการทำงานสูง และอาจทำให้พวกเขาอยากติดต่อทำธุรกิจด้วยก็เป็นได้

 

          4. หลักธรรมาภิบาลสร้างประสิทธิภาพสูงสุดในการทำงาน บริษัทที่บริหารงานด้วยหลักธรรมาภิบาลอย่างเคร่งครัดจะทำให้บุคลากรภายในบริษัททุกคนมีความสุขจากการทำงาน เนื่องจากผู้บังคับบัญชาเข้าใจ และให้ความเป็นธรรมเท่าเทียมกันทุกคน และอาจส่งผลให้งานออกมามีคุณภาพสูงตามไปด้วย เนื่องด้วยความสุขที่ได้จากการทำงานนั่นเอง

 

 

รูปที่ 3 ตัวอย่างโครงการธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อมสถานประกอบการ

 

องค์ประกอบหลักธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อม

 

          ธรรมาภิบาลนับเป็นกระแสที่ทุกภาคส่วนไม่ว่าจะเป็นภาครัฐ ภาคธุรกิจเอกชน และภาคประชาชน ให้ความสนใจ และนำมาประยุกต์ใช้ในการดำเนินงานขององค์กร หลักการมีธรรมาภิบาลของสถานประกอบการอุตสาหกรรมด้านสิ่งแวดล้อมประกอบด้วย 7 หลัก ดังนี้

 

1. ประชาชนสามารถเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร
2. ประชาชนมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหา
3. ความโปร่งใส
4. ความรับผิดชอบต่อสังคม
5. นิติธรรม
6. ความยุติธรรม
7. ความยั่งยืน

          ดังนั้นเพื่อให้สถานประกอบการ ภาครัฐและชุมชน ได้ปรับความเข้าใจ เกิดการยอมรับ ซึ่งนำไปสู่ความผาสุกและการพัฒนาอย่างยั่งยืนของอุตสาหกรรมควบคู่กับสังคมและสิ่งแวดล้อม สำหรับแนวทางการนำไปประยุกต์และปฏิบัติใช้ในสถานประกอบการ เพื่อให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์ 7 ประการ

 

หลักเกณฑ์การประเมินการใช้ธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อมของสถานประกอบการอุตสาหกรรม

 

          การดำเนินตามหลักเกณฑ์การประเมินการใช้ธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อมของสถานประกอบการ โดยมีหลักการ แนวทาง และการปฏิบัติ ซึ่งมีรายละเอียดที่สำคัญเพื่อให้ผู้ปฏิบัติงานสามารถนำไปใช้ในการปฏิบัติได้เป็นมาตรฐานเดียวกัน

 

          สถานประกอบการ ภาครัฐและชุมชน ได้ปรับความเข้าใจ เกิดการยอมรับ ซึ่งนำไปสู่ความผาสุกและการพัฒนาอย่างยั่งยืนของอุตสาหกรรมควบคู่กับสังคมและสิ่งแวดล้อม สำหรับแนวทางการนำไปปฏิบัติ ตามหลักเกณฑ์การประเมินธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อมของสถานประกอบการอุตสาหกรรม เพื่อให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์ 7 ประการข้างต้น มีรายละเอียดดังนี้

 

หลักการที่ 1 ประชาชนสามารถเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร

 

          แนวทางที่ 1.1 ข้อมูลการจัดการมลภาวะที่ถูกต้อง

 

          การปฏิบัติที่ 1.1.1 มีข้อมูลการจัดการมลภาวะน้ำ อากาศ กาก เสียง สารเคมี กลิ่น (ระบุประเภท วิธีการ หรือระบบการจัดการมลภาวะต่าง ๆ ที่ใช้งานอยู่จริง ตามชนิดของมลภาวะที่เกิดขึ้น)

 

          ขยายความ สถานประกอบการอุตสาหกรรมต้องระบุประเภท วิธีการ หรือระบบการจัดการมลภาวะต่าง ๆ ที่ใช้งานอยู่จริงตามชนิดของมลภาวะที่เกิดขึ้นจากการดำเนินงาน ซึ่งครอบคลุมถึงมลภาวะทางน้ำ อากาศ เสียง กลิ่น และสารเคมีอันตรายที่ใช้ในกระบวนการผลิต รวมถึงสิ่งปฏิกูลหรือวัสดุที่ไม่ใช้แล้ว

 

          แนวทางที่ 1.2 ช่องทางในการเปิดเผยข้อมูล และการเข้าถึงข้อมูล

 

          การปฏิบัติที่ 1.2.1 เปิดเผยข้อมูล ณ สถานประกอบการ พื้นที่ ชุมชน วัด โรงเรียน สถานีอนามัย และองค์กรปกครองท้องถิ่น

 

          ขยายความ สถานประกอบการอุตสาหกรรมต้องเปิดเผยข้อมูล การจัดการมลภาวะที่ถูกต้องของตนเอง ณ สถานประกอบการอุตสาหกรรม หรือสถานที่ที่ประชาชนสามารถเข้าถึงข้อมูลข่าวสารได้ง่าย เช่น พื้นที่ชุมชน วัด โรงเรียน สถานีอนามัย และองค์กรปกครองท้องถิ่น หรือผ่านทางเว็บไซต์ในกรณีที่มีกระบวนการ หรือขั้นตอนในการเข้าถึงข้อมูล สถานประกอบการอุตสาหกรรมจะต้องระบุวิธีการและผู้รับผิดชอบให้ชัดเจน ทั้งนี้ควรคำนึงถึงความสะดวกและง่ายต่อการเข้าถึง

 

          ช่องทางการเปิดเผยข้อมูล คือสถานที่ หรือพื้นที่ที่สามารถนำข้อมูลข่าวสารด้านการจัดการมลภาวะที่ถูกต้องของสถานประกอบการอุตสาหกรรมมาแสดงให้ชุมชนได้รับทราบ โดยควรคำนึงถึงความเหมาะสมของช่องทางเหล่านั้น

 

          การเข้าถึงข้อมูล คือวิธีการที่จะพบ อ่าน ศึกษา ติดตามข้อ มูลข่าวสาร ผ่านช่องทางต่าง ๆ เช่น ติดประกาศ/ประชาสัมพันธ์ ณ สถานที่สาธารณะ ชื่อเว็บไซด์ รหัสผ่าน (Password) ผู้รับผิดชอบ ขั้นตอนปฏิบัติ ทั้งนี้ต้องคำนึงถึงความสะดวก และง่ายต่อการเข้าถึงของผู้ใช้งานด้วย

 

หลักการที่ 2 ประชาชนมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหา

 

          แนวทางที่ 2.1 แจ้งข้อมูลเพื่อการประกอบการอาจก่อผลกระทบ

 

          การปฏิบัติที่ 2.1.1 แจ้งหน่วยงานราชการ สถานประกอบการ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น

 

          ขยายความ ชุมนุมสามารถแจ้งข้อมูลประเด็นปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมที่อาจเกิดขึ้น และอาจก่อให้เกิดผลกระทบกับชุมชนได้อย่างอิสระ ภายใต้ขอบเขตของกฎหมาย เพื่อให้สถานประกอบการอุตสาหกรรมได้ดำเนินการแก้ไข โดยสามารถแจ้งผ่านหน่วยงานราชการ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หรือสถานประกอบการอุตสาหกรรมโดยตรง ผ่านช่องทางต่าง ๆ ที่กำหนดไว้

 

          แนวทางที่ 2.2 ให้ความคิดเห็นและข้อเสนอแนะและมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหา

 

          การปฏิบัติที่ 2.2.1 ชุมชนมีส่วนร่วมแสดงความคิดเห็น เสนอแนะแนวทางในการแก้ปัญหาสถานประกอบการ

 

          ขยายความ ชุมชนสามารถร่วมตรวจสอบ และเสนอแนวทางแก้ปัญหาร่วมกับสถานประกอบการอุตสาหกรรมอย่างเปิดเผยโดยกระบวนการต่าง ๆ เช่น หารือร่วมกับผู้นำชุมชน การขอคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญภายนอก และการเป็นคณะกรรมการร่วม เป็นต้น ทั้งนี้ในกระบวนการ ขั้นตอน การแก้ไข ต้องได้รับการยอมรับจากชุมชนที่ได้รับผลกระทบด้วย

 

หลักการที่ 3 ความโปรงใส

 

          แนวทางที่ 3.1 มีข้อมูลมลภาวะ (ข้อมูลการตรวจวัด)

 

          การปฏิบัติที่ 3.1.1 มีข้อมูลการจัดการมลภาวะทางน้ำ อากาศ เสียง สารเคมี (ผลการดำเนินงาน/ผลการตรวจวัดระดับมลภาวะด้านสิ่งแวดล้อม)

 

          ขยายความ สถานประกอบการอุตสาหกรรมจะต้องมีข้อมูลผลการดำเนินงาน/ผลการตรวจวัดระดับมลภาวะด้านสิ่งแวดล้อมที่มีนัยสำคัญของสถานประกอบการอุตสาหกรรม ที่อาจครอบคลุมถึงมลภาวะทางน้ำ อากาศ สิ่งปฏิกูลและวัสดุที่ไม่ใช้แล้ว เสียง สารเคมีอันตรายที่ใช้ในการผลิต โดยต้องเป็นข้อมูลที่ถูกต้อง ทั้งในด้านกำลังการผลิตตามปกติ ปริมาณของเสียที่เกิดขึ้นจริง และวิธีการตรวจวัดที่เป็นไปตามมาตรฐาน

 

          แนวทางที่ 3.2 เปิดเผยข้อมูล

 

          การปฏิบัติที่ 3.2.1 เปิดเผยข้อมูล ณ สถานประกอบการ พื้นที่ชุมชน

 

          ขยายความ สถานประกอบการอุตสาหกรรมต้องเปิดเผยข้อมูลผลการตรวจวัดระดับมลภาวะ หรือผลการดำเนินการจัดการควบคุมมลภาวะที่ถูกต้องทั้งทางด้านบวกและด้านลบของตนเอง ณ สถานประกอบการอุตสาหกรรม หรือสถานที่ที่ประชาชนสามารถเข้าถึงข้อมูลข่าวสารได้ง่าย เช่น พื้นที่ชุมชน วัด สถานีอนามัย องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หรือผ่านทางเว็บไซต์ ในกรณีที่มีกระบวนการหรือขั้นตอนในการเข้าถึงข้อมูล สถานประกอบการอุตสาหกรรมจะต้องระบุวิธีการ และผู้รับผิดชอบให้ชัดเจน

 

หลักการที่ 4 ความรับผิดชอบตอสังคม

 

          แนวทางที่ 4.1 แสดงความรับผิดชอบเมื่อกิจการก่อผล กระทบต่อสังคม

 

          การปฏิบัติที่ 4.1.1 ปรับปรุงแก้ไขและรับผิดชอบตามกฎหมาย

 

          ขยายความ สถานประกอบการอุตสาหกรรมต้องรับผิดชอบและแก้ไข เมื่อเกิดข้อผิดพลาด และรับผิดชอบต่อผลกระทบที่เกิดขึ้นต่อสิ่งแวดล้อมและชุมชนตามกฎหมาย

 

          แนวทางที่ 4.2 มีช่องทางรับฟังความคิดเห็นและมีขบวนการในการตอบสนองข้อร้องเรียน

 

          การปฏิบัติที่ 4.2.1 มีช่องทางรับฟังข้อร้องเรียนที่สถานประกอบการ

 

          ขยายความ สถานประกอบการอุตสาหกรรมต้องจัดให้มีช่องทางรับข้อร้องเรียน และรับฟังข้อคิดเห็น หรือข้อเสนอแนะ ในกรณีการประกอบกิจการ อาจส่งผลกระทบต่อชุมชน ช่องทางรับฟังข้อร้องเรียนที่จัดเตรียมไว้ ควรเหมาะสมกับรูปแบบสถานประกอบการอุตสาหกรรม และชุมชนรอบข้าง เช่น ตู้รับข้อร้อง เรียนหน้าสถานประกอบการอุตสาหกรรม หมายเลขโทรศัพท์ติดต่อผู้รับผิดชอบ/ประสานงาน หรือติดต่อเจ้าของสถานประกอบการอุตสาหกรรมโดยตรง โดยอาจไม่ต้องมีเอกสารขั้นตอนก็ได้

 

          การปฏิบัติที่ 4.2.2 มีการนำเรื่องร้องเรียนเข้าสู่กระบวนการแก้ไขป้องกัน

 

          ขยายความ สถานประกอบการอุตสาหกรรมนำเรื่องร้องเรียนที่ได้รับจากช่องทางต่าง ๆ จัดทำเป็นข้อมูล เพื่อนำเข้าสู่กระบวนการแก้ไขและวางมาตรการป้องกันการเกิดซ้ำอย่างมีรูปแบบ และได้รับการยอมรับจากชุมชน โดยข้อมูลข้อร้องเรียนจากชุมชนนี้จะต้องจัดเก็บเป็นบันทึกอย่างน้อย 1 ปี

 

          การปฏิบัติที่ 4.2.3 ผู้ร้องเรียนได้รับข้อชี้แจง

 

          ขยายความ สถานประกอบการอุตสาหกรรมต้องสรุปผลการดำเนินงานแก้ไขและป้องกันข้อร้องเรียน และชี้แจงผลการดำเนินงานแก้ไขและป้องกัน ในประเด็นการร้องเรียนนั้น ๆ ให้ผู้ร้องเรียน และผู้เกี่ยวข้องได้รับทราบ

 

หลักการที่ 5 นิติธรรม

 

          แนวทางที่ 5.1 มีการจัดการด้านมลภาวะเป็นไปตามกฎหมาย

 

          การปฏิบัติที่ 5.1.1 มีข้อมูลการตรวจวัดมลภาวะที่เป็นไปตามกฎหมาย

 

          ขยายความ สถานประกอบการอุตสาหกรรม ต้องมีการจัดการมลภาวะให้ถูกต้องตามกฎหมาย รวมทั้งดำเนินการเฝ้าระวังและตรวจวัดมลภาวะที่สามารถส่งผลกระทบต่อสุขภาพและความปลอดภัยของชุมชน

 

          แนวทางที่ 5.2 มีการจัดการด้านความปลอดภัยเป็นไปตามกฎหมาย

 

          การปฏิบัติที่ 5.2.1 มีเอกสารในการรองรับความปลอดภัย

 

          ขยายความ สถานประกอบการอุตสาหกรรม ต้องจัดให้มีการตรวจรับรองความปลอดภัยในการดำเนินกิจกรรม กระบวนการที่อาจมีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและชุมชน อย่างถูกต้องตามกฎหมายโดยครอบคลุมถึง เช่น ระบบไฟฟ้า หม้อไอน้ำ อุปกรณ์และถังรับแรงดัน เป็นต้น ทั้งนี้ต้องแสดงเอกสารหลักฐานที่เกี่ยวข้องให้ครบถ้วน เช่น เลขที่ใบอนุญาตของผู้ดูแลระบบ วันที่ตรวจสอบความปลอดภัย และการบำรุงรักษา เป็นต้น

 

หลักการที่ 6 ความยุติธรรม

 

          แนวทางที่ 6.1 การจัดสรรทรัพยากรอย่างเหมาะสม

 

          การปฏิบัติที่ 6.1.1 การอนุรักษ์พลังงาน และประหยัดทรัพยากร

 

          ขยายความ สถานประกอบการอุตสาหกรรมมีมาตรการในการอนุรักษ์พลังงาน และประหยัดทรัพยากรในการดำเนินการโดยเฉพาะพลังงานไฟฟ้า น้ำ และเชื้อเพลิง มีการจัดสรรการใช้ทรัพยากรที่ต้องใช้ร่วมกับชุมชนอย่างเหมาะสม ไม่เอารัดเอาเปรียบชุมชนท้องถิ่นในการใช้ทรัพยากรที่ใช้ร่วมกัน เช่น เข้าร่วมเป็นคณะกรรมการจัดสรรและดูแลการใช้แหล่งน้ำที่ใช้ร่วมกับชุมชน เป็นต้น

 

          แนวทางที่ 6.2 คืนประโยชน์ให้สังคม

 

          การปฏิบัติที่ 6.2.1 มีการตอบสนองทางด้านที่เป็นประโยชน์ต่อสังคม เช่น จัดนิทรรศการ สาธารณประโยชน์ต่าง ๆ โดยเน้นชุมชนที่สถานประกอบการตั้งอยู่

 

          ขยายความ สถานประกอบการอุตสาหกรรมมีส่วนร่วมกับชุมชนในการพิจารณาดำเนินการความรับผิดชอบต่อสังคม (CSR) เพื่อคืนประโยชน์ให้สังคม โดยคำนึงถึงความเหมาะสมและความต้องการ มุ่งเน้นชุมชนที่สถานประกอบการอุตสาหกรรมตั้งอยู่เป็นอันดับแรก โดยการคืนประโยชน์ให้กับสังคม สามารถทำได้หลายแนวทางตามความต้องการและความเหมาะสม เช่น การสนับสนุนการศึกษา การร่วมอนุรักษ์วัฒนธรรมท้องถิ่น และการส่งเสริมการมีสุขภาพี่ดี เป็นต้น

 

หลักการที่ 7 ความยั่งยืน

 

          แนวทางที่ 7.1 ผู้ประกอบการ ประกอบกิจการอย่างมีจิตสำนึก และไม่มีผลกระทบต่อชุมชนและสิ่งแวดล้อม

 

          การปฏิบัติที่ 7.1.1 ผู้ประกอบการ ประกอบกิจการโดยยึดหลักธรรมาภิบาล

 

          ขยายความ สถานประกอบการอุตสาหกรรมมีการจัดการด้านมลภาวะอย่างถูกต้องตามกฎหมาย และสามารถเปิดเผยข้อมูลการจัดการมลภาวะของตนอย่างโปร่งใส โดยให้ประชาชนมีส่วนร่วมเสนอแนะในการแก้ปัญหาได้ มีการบริหารจัดการเพื่ออนุรักษ์พลังงาน และจัดสรรการใช้ทรัพยากรร่วมกับชุมชนอย่างเหมาะสม มีช่องทางรับฟังข้อคิดเห็นและตอบสนองข้อร้องเรียน รวมถึงการแสดงความรับผิดชอบต่อสังคมอย่างเป็นธรรม

 

          แนวทางที่ 7.2 ลดปัญหาการร้องเรียน

 

          การปฏิบัติที่ 7.2.1 การร้องเรียนน้อยลงหรือไม่มี

 

          ขยายความ สถานประกอบการอุตสาหกรรมดำเนินการแก้ไขปรับปรุงข้อร้องเรียนด้วยความรับผิดชอบ ชุมชนให้การยอมรับ และมีการร้องเรียนจากชุมชนน้อยลง

 

          แนวทางที่ 7.3 ผู้ประกอบการและชุมชนอยู่ด้วยกันอย่างมีความสุข

 

          การปฏิบัติที่ 7.3.1 ผู้ประกอบการและชุมชนร่วมกันพัฒนาอุตสาหกรรมและสังคมอย่างยั่งยืน

 

          ขยายความ สถานประกอบการอุตสาหกรรมมีแนวทางในการส่งเสริมให้เกิดความเข้มแข็งของเครือข่ายปฏิบัติการร่วมกันของหน่วยงานภาคีที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้เกิดการพัฒนาอย่างยั่งยืนในรูปแบบของความร่วมมือในระดับต่าง ๆ แบ่งได้ 3 ระดับคือ

1. เครือข่ายความร่วมมือระหว่างสถานประกอบการอุตสาหกรรมและชุมชน โดยรอบสถานประกอบการอุตสาหกรรม
2. เครือข่ายความร่วมมือระหว่างสถานประกอบการอุตสาหกรรม และสถานประกอบการอุตสาหกรรมในกรณีที่อยู่ใกล้เคียงกัน
3. เครือข่ายความร่วมมือระหว่างสถานประกอบการอุตสาหกรรม ภาครัฐ และชุมชน

 

ตัวอย่างงานวิจัยที่เกี่ยวกับการนำธรรมาภิบาลมาพัฒนาใช้ในโรงงานอุตสาหกรรม

 

          สุกัญญา บรรณเภสัช ได้ทำการศึกษาเรื่อง ธรรมาภิบาลในการจัดการสิ่งแวดล้อมในโรงงานอุตสาหกรรม กรณีศึกษา: การใช้เทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดในอุตสาหกรรมนมและผลิตภัณฑ์นมพบว่า การจัดการสิ่งแวดล้อมในโรงงานอุตสาหกรรมนมและผลิตภัณท์นม โดยการใช้เทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดของกรมโรงงานอุตสาหกรรมเป็นการดำเนินอันเป็นการสอดคล้องกับหลักธรรมาภิบาลทั้ง 6 หลัก ได้แก่ หลักนิติธรรม หลักคุณธรรม หลักความโปร่งใส หลักการมีส่วนร่วม หลักสำนึกรับผิดชอบ และหลักความคุ้มค่า โดยหลักธรรมาภิบาลที่จะมีส่วนสำคัญในการผลักดันให้เกิดการนำเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาด ไปสู่การปฏิบัติใช้ในการจัดการสิ่งแวดล้อมโรงงานอุตสาหกรรม ให้เกิดผลสัมฤทธิ์อย่างเป็นรูปธรรมคือ หลักสำนึกรับผิดชอบ ด้วยภาครัฐมีแผนนโยบายด้านเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาด อันเป็นแผนปฏิบัติงานในการส่งเสริมเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดไปสู่การปฏิบัติใช้ของภาคอุตสาหกรรมและมีกลไกการดำเนินการร่วมกัน อันเป็นการสอดคล้องตามหลักการความมีส่วนร่วมเป็นตัวขับเคลื่อนให้เกิดกิจกรรมต่าง ๆ ที่นำไปสู่ผลสำเร็จของการดำเนินงาน อันจะส่งผลต่อการลดต้นทุนการผลิต การใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า ทำให้อุตสาหกรรมมีประสิทธิภาพในการผลิต และมีความสามารถในการแข่งขัน รวมทั้งเป็นการป้องกันปัญหาสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็นธรรมาภิบาลตามหลักความคุ้มค่า

 

          กลุ่มกำกับและเฝ้าระวังคุณภาพสิ่งแวดล้อม 2 สำนักบริหารสิ่งแวดล้อม ได้ทำการศึกษาเรื่อง ธรรมาภิบาลสิ่งแวด ล้อมอุตสาหกรรมเหมืองแร่และอุตสาหกรรมพื้นฐาน พบว่า หลักธรรมาภิบาล (Good Governance) พระราชกฤษฎีกาว่าด้วยหลักเกณฑ์และวิธีการบริหารจัดการบ้านเมืองที่ดี พ.ศ.2546 มีหลักพื้นฐาน 6 ประการดังนี้ หลักนิติธรรม หลักคุณธรรม หลักความโปร่งใส หลักการมีส่วนร่วม หลักสำนึกความรับผิดชอบ และหลักความคุ้มค่า การนำหลักธรรมาภิบาลมาใช้ในการจัดการสิ่งแวดล้อมในสถานประกอบการจะช่วยสนับสนุนให้สถานประกอบการมีการดูแลสิ่งแวดล้อมสังคมและชุมชนดีขึ้น มีการให้ความรู้แก่ชุมชน และชุมชนมีส่วนร่วม กับสถานประกอบการ มีการเปิดเผยข้อมูลต่าง ๆ ให้ชุมชนทราบ ในกรณีที่อาจก่อให้เกิดผลกระทบต่อชุมชน และชุมชนเป็นเครือ ข่ายในการแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อม และได้รับการสนับสนุนให้มีการพัฒนาอุตสาหกรรมเหมืองแร่และอุตสาหกรรมพื้นฐานได้อย่างต่อเนื่อง

 

แนวทางปฏิบัติสำหรับองค์กรธุรกิจตามหลักธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อม

 

          ธรรมาภิบาลมีความเกี่ยวข้องกับธุรกิจอย่างชัดเจน เพราะสามารถนำมาเป็นวิธีปฏิบัติสำหรับองค์กร การนำหลักธรรมาภิบาลมาใช้ในการจัดการสิ่งแวดล้อมในสถานประกอบการจะช่วยสนับสนุนให้สถานประกอบการมีการดูแลสิ่งแวดล้อมสังคมและชุมชนดีขึ้น และได้รับการสนับสนุนให้มีการพัฒนาอุตสาหกรรมพื้นฐานได้อย่างต่อเนื่อง ซึ่งแบ่งเป็น 3 ด้านคือ

 

          1. การปฏิบัติต่อพนักงาน องค์กรควรปฏิบัติต่อพนักงานในด้านต่าง ๆ ดังนี้ จ่ายค่าจ้างเงินเดือนและ ค่าตอบแทนตามกฎหมาย มีระบบการเพิ่มค่าจ้างและให้ผลประโยชน์เพิ่มเติมแก่พนักงานตามผลงานอย่างเหมาะสม สถานที่ทำงานและที่พักถูกสุขอนามัย มีสวัสดิการช่วยเหลือเรื่องการรักษาพยาบาล การบรรเทาทุกข์แก่พนักงาน มีระบบพัฒนาพนักงาน ให้ความรู้แก่พนักงาน และสนองตอบต่อข้อเสนอหรือข้อคิดเห็นของพนักงาน เป็นต้น

 

          2. การปฏิบัติต่อผู้บริโภค องค์กรควรปฏิบัติต่อผู้บริโภคในด้านต่าง ๆ ดังนี้ สินค้าให้ถูกสุขอนามัย มีระบบการควบคุมการผลิตให้ได้สินค้าตรงตามมาตรฐานที่กำหนดไว้ และคุณภาพมาตรฐานนั้นให้ประโยชน์ต่อผู้บริโภค ชี้หน่วยวัดแจ้งลักษณะสินค้าและราคาที่ชัดเจนเข้าใจง่าย แสดงรายละเอียดเกี่ยวกับสินค้า นอกจากนี้องค์กรควรดูแลและรับผิดชอบต่อผลที่เกิดกับลูกค้า เป็นต้น

 

          3. การปฏิบัติด้านสังคมและสิ่งแวดล้อม องค์กรควรปฏิบัติต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม ดังนี้ มีการดูแล และขจัดของเสียที่เกิดจากกิจการ มีระบบทำน้ำเสียให้สะอาด ทำลายเชื้อโรคเบื้องต้นของเสียที่จะทิ้ง ควรปฏิบัติต่อชุมชนด้วยความจริงใจ ให้ความช่วยเหลือและคืนกำไรให้ชุมชนตามเหมาะสม ไม่เบียดเบียนและเอาเปรียบสังคม มีระบบการทำบัญชีรายงานผลที่ถูกต้องเป็นจริง รวมถึงเสียภาษีในอัตราที่ถูกต้อง เป็นต้น

 

สรุป

 

          ธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อม เป็นการบริหารจัดการที่แสดงถึงเจตนารมณ์ของสถานประกอบการที่มุ่งมั่นจะประกอบกิจการที่คำนึงถึงการจัดการด้านมลภาวะอย่างถูกต้องตามกฎหมาย และสามารถเปิดเผยข้อมูลการจัดการมลภาวะอย่างโปร่งใส โดยให้ประชาชนมีส่วนร่วมเสนอแนะในการแก้ปัญหาได้ มีการบริหารจัดการเพื่ออนุรักษ์พลังงาน และจัดสรรการใช้ทรัพยากรร่วมกับชุมชนอย่างเหมาะสม มีช่องทางรับฟังข้อคิดเห็น และตอบสนองข้อร้องเรียน รวมถึงการแสดงความรับผิดชอบต่อสังคมอย่างเป็นธรรม ดังนั้นการนําหลักเกณฑธรรมาภิบาลสิ่งแวดลอมมาปรับใชในปจจุบันมีวัตถุประสงคสําคัญ เพื่อที่จะทําใหเกิดความสมดุลระหวางความตองการของทั้ง 3 ฝาย คือ ภาครัฐ ภาคเอกชน (สถานประกอบการอุตสาหกรรม) และประชาชน และเพื่อให้ทุกฝ่ายไดปรับตัวเขาหากัน และสรางการยอมรับ อันจะนําไปสูความผาสุกและการพัฒนาอยางยั่งยืนของอุตสาหกรรมควบคูกับสังคมและสิ่งแวดลอมไดนั่นเอง

 

          ข้อมูลอ้างอิง
1. กรมโรงงานอุตสาหกรรม. หลักปฏิบัติเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาด (การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตและการป้องกันมลพิษ) อุตสาหกรรมนมและผลิตภัณฑ์นม. พฤษภาคม 2550.
2. สํานักงานปลัดกระทรวงอุตสาหกรรม กระทรวงอุตสาหกรรม. คูมือการดําเนินงานตามหลักเกณฑ์ธรรมาภิบาลสิ่งแวดลอม. กรุงเทพฯ. 2553.
3. สถาบันพระปกเกล้า. ธรรมาภิบาลในการจัดการสิ่งแวดล้อมในโรงงานอุตสาหกรรม กรณีศึกษา: การใช้เทคโนโลยีการผลิตที่สะอาด. 2550.
4. สุกัญญา บรรณเภสัช. ธรรมาภิบาลในการจัดการสิ่งแวดล้อมในโรงงานอุตสาหกรรม กรณีศึกษา: การใช้เทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดในอุตสาหกรรมนมและผลิตภัณฑ์นม. กลุ่มเทคโนโลยีการป้องกันมลพิษ สำนักเทคโนโลยีน้ำและการจัดการมลพิษโรงงาน กรมโรงงานอุตสาหกรรม.
5. สวีณา เกตุสุวรรณ. โครงการธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อม: ตัวชี้วัดการมีส่วนร่วมของประชาชน. http://www.npc-se.co.th/news_safety/npcse_03evi.asp?news_id=2644.
6. http://www.tungnuisilathong.co.th/content/policy_law/1.
7. http://www.trangpalmoil.com/index.phpoption=com_content&view=article&id=27&Itemid=164.
8. http://www.sahacogen.com/menu4page2c2/page-46.
9. http://www.tei.or.th/tai/.
10. http://incquity.com/articles/office-operation/good-governance-workplace.