No.284

ดร.สุทธิ สุนทรานุรักษ์

นักวิชาการตรวจเงินแผ่นดินชำนาญการพิเศษ

สำนักวิจัยและพัฒนาการตรวจเงินแผ่นดิน สำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน

  

 

ในปี ค.ศ.2016 นับว่ามีความสำคัญสำหรับชาวฟิลิปปินส์อย่างน้อย 2 เรื่อง นะครับ เรื่องแรก คือ ปีนี้ ครบรอบ 70 ปี ที่ฟิลิปปินส์ได้รับเอกราชจากสหรัฐอเมริกา เมื่อวันที่ 4 กรกฎาคม 1946 หลังสงครามโลกครั้งที่สองสงบลง เอกราชที่ได้มานี้นับว่า “ล้ำค่า” มาก เนื่องจากชาวปินอยต่างต้องเสียเลือดเนื้อนานหลายร้อยปีเพื่อเรียกร้องอิสรภาพตั้งแต่เป็นอาณานิคมสเปนและสหรัฐอเมริกา

 

 

          เเช่นเดียวกันปีนี้ ครบรอบ 30 ปี การเคลื่อนไหวทางการเมืองของประชาชนครั้งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์ฟิลิปปินส์ เพื่อขับไล่นายเฟอร์ดินานด์ มาร์กอส (Ferdinand Marcos) เผด็จการทรราชย์ที่ปกครองประเทศมายาวนานกว่า 20 ปี เหตุการณ์ประวัติศาสตร์ครั้งนี้ ชาวปินอยเรียกว่า Epiphania de los Santos Avenue (EDSA) หรือ 1986 People Revolution

 

          ผลพวงของการเคลื่อนไหวต่อสู้ครั้งนั้น ทำให้ประชาธิปไตยฟิลิปปินส์ เบ่งบาน เติบโตจนมั่นคงมาจนถึงวันนี้และเป็นการร่วมกันปฏิรูปประเทศอย่างแท้จริงด้วยพลังของประชาชน

 

EDSA กับ นางคอรี่ “คอราซอน อาควิโน” การปฏิวัติโดยพลังของประชาชนเพื่อโค่นล้มเผด็จการมาร์กอสในปี 1986

(ภาพจาก http://www.greatvalueplus.ph/blog/wp-content/uploads/2015/03/cory.jpg)

  

          สำหรับเรื่องที่สอง คือ การเลือกตั้งครั้งใหญ่ (General Election) ที่มีขึ้นในวันที่ 9 พฤษภาคม ที่ผ่านมา หลังจากที่รัฐบาลของนายเบนิกโน นอยนอย อาควิโน เดอะเทิร์ด (Benigno Aquino III) หมดวาระลง รัฐธรรมนูญฟิลิปปินส์กำหนดให้จัดเลือกตั้งครั้งใหญ่โดยประชาชนมีสิทธิเลือกประธานาธิบดีเพื่อเข้าดำรงตำแหน่งจนถึงปี 2022

 

          เมื่อตอนที่แล้ว ผู้เขียนแนะนำรายชื่อแคนดิเดทผู้ท้าชิงประธานาธิบดีในครั้งนี้ โดยตัวเต็งที่น่าจับตามองอยู่ 3 คน คือ นายเจโจมาร์ บิเนย์ (Jejomar Binay) นักการเมืองรุ่นเก๋าจากพรรค United Nationalist Alliance คนที่สอง คือ นางเกรซ โพล (Grace Poe) อดีตวุฒิสมาชิก ผู้สมัครอิสระ ที่มีฐานเสียงกลุ่มใหญ่จากแฟนดาราภาพยนตร์ของพ่อบุญธรรม นายเฟอร์ดินานด์ โพล จูเนียร์ หรือ FPJ ส่วนตัวเต็งคนสุดท้าย คือ นายมานูเอล  อราเนตต้า โรฮาส เดอะ เซคัล หรือ มาร์ โรฮาส (Mar Roxas) หลานปู่ของนายมานูเอล โรฮาส (Manuel Roxas) อดีตประธานาธิบดีคนที่ 5 (ดำรงตำแหน่งระหว่างปี 1946-1948) 

 

 

นายมาร์ โรฮาส (Mar Roxas) อีกหนึ่งแคนดิเดทชิงประธานาธิบดีจากพรรค Liberty

(ภาพจาก http://media.philstar.com/)

  

         มาร์ โรฮาส เป็นตัวแทนจาก Liberty Party แกนนำพรรครัฐบาลในปัจจุบันที่ นายเบนิกโน อาควิโน นั่งเป็นประธานพรรคอยู่ มาร์ นับเป็นตัวเต็งคนสำคัญที่เพียบพร้อมทั้งชาติตระกูล การศึกษา (เขาจบการศึกษาจากสหรัฐอเมริกา) และวัยวุฒิที่เหมาะสม อย่างไรก็ดี ด้วยภาพลักษณ์ที่กระเดียดไปว่าเป็นชนชั้นนำรุ่นใหม่ (Elite) แน่นอนว่า การเข้าถึงประชากรกลุ่มใหญ่ของฟิลิปปินส์ซึ่งยังยากจนอยู่นั้น อาจเป็นอุปสรรคสำคัญในการแข่งขันชิงตำแหน่งประธานาธิบดีครั้งนี้

 

          ลักษณะพิเศษของการเมืองฟิลิปปินส์อีกประการ คือ การเล่นการเมืองแบบสืบทอดทายาททางการเมืองกลายเป็น “ตระกูลการเมือง” [1]

 

          การเลือกตั้งใหญ่รอบนี้ ตระกูลการเมืองสำคัญ ๆ ต่างส่งทายาทตนเองเข้าชิงชัยในตำแหน่งต่าง ๆ ตั้งแต่ตำแหน่งประธานาธิบดีที่ตระกูลโรฮาส ของอดีตประธานาธิบดีมานูเอล โรฮาส ส่งนายมาร์ โรฮาส ลงชิงชัย

 

          ขณะที่ตำแหน่งรองประธานาธิบดี ตระกูลมาร์คอส ส่ง นายบองบอง มาร์กอส (Bongbong Marcos) บุตรชายคนรองของอดีตประธานาธิบดีเฟอร์ดินานด์ มาร์กอส เข้าแข่งขันในนามผู้สมัครอิสระ (Independent) ทั้งนี้ตระกูลมาร์คอสยังมีอิทธิพลและบทบาททางการเมืองในจังหวัด Ilocos Norte จังหวัดทางภาคเหนือของเกาะลูซอน

 

[1]ท่านที่สนใจเรื่องตระกูลการเมืองในฟิลิปปินส์ สามารถอ่านเพิ่มเติมได้จากบทความของผู้เขียนเรื่อง ตระกูลการเมืองกับการลดต้นทุนนักการเมือง  http://thaipublica.org/2013/12/political-family-2/

 

 

บองบอง มาร์กอส บุตรชายอดีตประธานาธิบดีเฟอร์ดินานด์ มาร์กอส

บอง บอง ลงสมัครชิงชัยตำแหน่งรองประธานาธิบดีรอบนี้ แม้ว่าพ่อของเขาจะพ้นจากอำนาจไปนานแล้ว แต่อิทธิพลของตระกูลมาร์กอสยังคงอยู่ (ภาพจาก วิกิพีเดีย)

  

          สำหรับ ซีรีส์ชุดฟิลิปปินส์ ตอนที่ 5 นี้ ผู้เขียนจะนำเสนอประเด็นประชาธิปไตยและการเมืองฟิลิปปินส์หลังจากที่พวกเขาได้รับเอกราชโดยสมบูรณ์จากสหรัฐอเมริกา อย่างไรก็ดี ประชาธิปไตยฟิลิปปินส์ไม่ได้โรยด้วยกลีบกุหลาบ ชาวปินอยยังต้องต่อสู้โดยตลอดเพื่อแลกมาซึ่งสิทธิ เสรีภาพและความเท่าเทียมในการอยู่ร่วมกัน

 

ฟิลิปปินส์...ก้าวย่างด้วยความมั่นใจ เดินไปด้วยความมั่นคง: ประชาธิปไตยและการเมือง

 

          ประวัติศาสตร์ประเทศฟิลิปปินส์ถูกเขียนขึ้นจากการต่อสู้ของพลังประชาชนตั้งแต่สมัยเป็นอาณานิคมสเปนและสหรัฐอเมริกา การได้รับเอกราชในปี 1946 นับเป็นจุดเริ่มต้นของการสร้างประชาธิปไตยฟิลิปปินส์ซึ่งสหรัฐอเมริกาพยายามวางรากฐานให้ระดับหนึ่งแล้ว

 

 

 

พิธีประกาศเอกราชของฟิลิปปินส์เมื่อวันที่ 4 กรกฎาคม 1946 จุดเริ่มต้นของฟิลิปปินส์ยุคใหม่

(ภาพจาก http://malacanang.gov.ph/)

 

 

          หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ฟิลิปปินส์ ถูกคาดหมายว่าจะเป็นประเทศพัฒนาก่อนใครเพื่อนในเอเชีย ด้วยเหตุผลที่สหรัฐอเมริกาเข้ามาวางระบบและกลไกการพัฒนาประเทศไว้เป็นอย่างดี เช่นเดียวกับความสามารถของชาวปินอยที่สามารถสื่อสารภาษาอังกฤษได้คล่องแคล่ว ถึงขนาดผสมกับภาษาตากาล็อกแล้วเรียกอังกฤษสำเนียงฟิลิปปินส์ว่า “Taglish”

               

          นายมานูเอล เอ โรฮาส เป็นประธานาธิบดีคนแรกภายหลังจากที่ฟิลิปปินส์ได้รับเอกราช นายโรฮาส บริหารประเทศอยู่ 2 ปี โรฮาส เป็นหนึ่งในผู้ก่อตั้งพรรค Liberty party (พรรคที่หลานชายเขา Mar กำลังจะลงสมัครชิงชัยประธานาธิบดีรอบนี้) ช่วงที่โรฮาส ปกครองประเทศเป็นช่วงเริ่มต้นสร้างชาติภายใต้ยุคสงครามเย็น ทำให้เขาต้องกวาดล้างต่อสู้กับกลุ่ม Hukbalahap ซึ่งเป็นกลุ่มที่เคลื่อนไหวช่วยกันเรียกร้องเอกราชจากสหรัฐ แต่กลุ่ม Huk นิยมแนวทางสังคมนิยมคอมมิสต์ ทำให้รัฐบาลโรฮาสต้องกำจัดเนื่องจากเป็นภัยต่อความมั่นคง โรฮาส ถึงอนิจกรรมด้วยโรคหัวใจวายในปี 1948 ทำให้ นายเอลปิดิโอ คิริโน (Elpidio Quirino) รองประธานาธิบดีก้าวขึ้นดำรงตำแหน่งแทน

 

 

 

นายมานูเอล โรฮาส ประธานาธิบดีฟิลิปปินส์คนที่ 5 เข้ารับการสาบานตน เขานับเป็นผู้นำคนแรกในยุคที่ฟิลิปปินส์ได้รับเอกราช

(ภาพจาก http://malacanang.gov.ph/)

 

          ในยุคของรัฐบาลนายคิริโน (1948-1953) เขาพยายามฟื้นฟูเศรษฐกิจที่ได้รับผลกระทบจากสงครามโลก เช่นเดียวกับการต่อสู้กับลัทธิคอมมิวนิสต์อย่างแข็งขัน โดยได้รับความช่วยเหลือจากสหรัฐอเมริกา ในการเลือกตั้งปี 1953 คิริโนลงชิงชัยประธานาธิบดีอีกครั้ง แต่รอบนี้เขาพ่ายแพ้ต่อ นายรามอน แมกไซไซ (Ramon Magsaysay)

 

 

ภาพวาดของอดีตประธานาธิบดีรามอน แมกไซไซ

แมกไซไซ นับเป็นผู้นำที่ชาวปินอยรักมากที่สุดคนหนึ่ง

(ภาพจาก http://malacanang.gov.ph/)

  

          นายรามอน แมกไซไซ นับเป็นตำนานผู้นำที่ชาวปินอยจดจำและรักใคร่ เขาเป็นผู้ริเริ่มการรวมกลุ่มประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จนเป็นที่มาของอาเซียนในทุกวันนี้ ประธานาธิบดีแมกไซไซเป็นผู้นำที่มีเสน่ห์ บริหารประเทศโดยรู้จักผ่อนหนักผ่อนเบา ฉลาดและมีสหรัฐอเมริกาเป็นผู้สนับสนุน

 

          อย่างไรก็ดี แมกไซไซ ต้องจากไปก่อนวัยอันควรด้วยอุบัติเหตุทางเครื่องบินในระหว่างเดินทางจากมนิลาไปเกาะเซบู การสูญเสียแมกไซไซเมื่อปี 1957 ดำรงตำแหน่งอยู่ได้ 4 ปี รองประธานาธิบดีฟิลิปปินส์ คือ นายคาร์ลอส พี การ์เซีย (Carlos P Garcia) ก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำคนใหม่แทน

 

          นายการ์เซีย ได้รับเลือกเป็นประธานาธิบดีอีกครั้งในปีเดียวกัน ในสมัยของนายการ์เซีย เปิดโอกาสให้สหรัฐอเมริกาเช่าฐานทัพในฟิลิปปินส์ ส่วนหนึ่งเป็นเรื่องความมั่นคง นอกจากนี้ยังเป็นการคุ้มครองฟิลิปปินส์ไปในตัว รัฐบาลของการ์เซียเริ่มส่งเสริมการลงทุนจากต่างประเทศ พ่อค้านักธุรกิจจีนเริ่มเข้ามามีบทบาทในอุตสาหกรรมต่าง ๆ

 

 

นายดิโอสดาโด มาคาปากัล อดีตประธานาธิบดีที่ในเวลาต่อมาบุตรสาวของเขา

นางกลอเรีย มาคาปากัล อาโร่โย่ ดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีเช่นเดียวกับเขา

(ภาพจาก http://malacanang.gov.ph/)

 

          หลังหมดวาะ การ์เซีย ลงเลือกตั้งประธานาธิบดีอีกครั้ง แต่ครั้งนี้พ่ายแพ้ต่อ นายดิโอสดาโด มาคาปากัล (Diosdado Macapagal) ในยุคของนายมาคาปากัล มีการพัฒนาเศรษฐกิจอย่างต่อเนื่อง ที่สำคัญเขาพยายามสลัดให้หลุดจากอิทธิพลของสหรัฐอเมริกา ตัวอย่างที่เห็นได้ชัด คือ การเปลี่ยนวันชาติฟิลิปปินส์จากวันที่ 4 กรกฎาคม ที่สหรัฐอเมริกามอบเอกราชให้เป็นวันที่ 12 มิถุนายน ซึ่งเกี่ยวโยงกับขบวนการกู้ชาติของชาวปินอยมากกว่า

          นายมาคาปากัลเป็นประธานาธิบดีได้ครบวาระ 4 ปี (1961-1965) หลังจากนั้น เขาลงสมัครรับเลือกตั้ง แต่ก็ต้องพ่ายแพ้ต่อวุฒิสมาชิกหนุ่ม ไฟแรงนามว่า เฟอร์ดินานด์ มาร์กอส (Ferdinand Marcos

 

 

เฟอร์ดินานด์ มาร์กอส (1965-1986)

ประธานาธิบดีฟิลิปปินส์ ผู้ถูกจดจำในฐานะเผด็จการทรราชย์ (ภาพจาก วิกิพีเดีย)

 

          นายมาร์กอส เป็นนักการเมืองที่เข้ามาเปลี่ยนแปลงฟิลิปปินส์ทั้งด้านดีและด้านร้าย แต่บั้นปลายท้ายสุด มาร์กอสถูกจดจำว่าเป็นเผด็จการทรราชย์ ที่ติดอันดับการคอร์รัปชั่นระดับโลก และทำให้ฟิลิปปินส์กลายเป็นประเทศที่ถดถอย ล้าหลังลงอย่างน่าใจหาย

 

          ยุคเผด็จการมาร์กอส (Marcos Dictatorship) เริ่มต้นตั้งแต่ปี 1965 และสิ้นสุดลงเมื่อปี 1986

 

          ตลอดระยะเวลา 21 ปีของยุคนี้ นักประวัติศาสตร์การเมืองฟิลิปปินส์ แบ่งช่วงเวลายุคมาร์กอสออกเป็น 3 ช่วง ได้แก่ ช่วงแรก (1965-1972) ซึ่งเป็น 7 ปี ที่มาร์กอสชนะการเลือกตั้ง เข้ามาพัฒนาประเทศได้อย่างน่าประทับใจ ช่วงเวลานี้มีการขยายสาธารณูปโภคออกไปอย่างกว้างขวาง เช่น สร้างถนนไฮเวย์ Maharilka หรือ Pan-Philippines Highway ซึ่งเป็นการก่อสร้างทางหลวงครั้งใหญ่เพื่อเชื่อมเมืองสำคัญ ๆ ในฟิลิปปินส์

 

          มาร์กอสพยายามขอความช่วยเหลือจากสหรัฐอเมริกาเพื่อสนับสนุนและประคับประคองเศรษฐกิจฟิลิปปินส์ให้กลับสู่ภาวะปกติ หลังจากที่เศรษฐกิจฟิลิปปินส์ตกต่ำในยุคของนายมาคาปากัล

  

 

มาร์คอส หรือ สื่อฟิลิปปินส์เรียกสั้น ๆ ว่า FM มีเพื่อนสนิทเป็นประธานาธิบดีสหรัฐหลายคน หนึ่งในนั้น คือ อดีตประธานาธิบดีโรนัลด์ เรแกน

(ภาพจาก https://static-secure.guim.co.uk)

  

          หลังจากประสบความสำเร็จในการดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีสมัยแรก มาร์กอสได้รับเลือกอีกครั้งในปี 1969 ช่วงนี้แนวทางการพัฒนาประเทศยังคงไม่แตกต่างจากเดิม มาร์กอสเริ่มโครงการสาธารณูปโภคขนาดใหญ่หลายโครงการ ขยายโอกาสทางการศึกษาด้วยการสร้างโรงเรียนเพิ่มขึ้น ปรับโครงสร้างภาษีเพื่อเพิ่มรายได้ให้กับรัฐ อย่างไรก็ดี การดำรงตำแหน่งช่วงที่สองนี้เองที่หลายอย่างดูจะไม่เป็นใจให้กับมาร์กอส เศรษฐกิจโลกเริ่มตกต่ำ จากภาวะน้ำมันขาดแคลน เกิด Oil Shock เกิดสงครามเวียดนาม ที่ฟิลิปปินส์ยังคงต้องสนับสนุนกองทัพสหรัฐอเมริกาในสงครามนี้อยู่

 

          ขณะเดียวกัน ศัตรูทางการเมืองของมาร์กอสเกิดขึ้นเรื่อย ๆ เนื่องจากไม่เห็นด้วยกับแนวทางการพัฒนาประเทศหลายเรื่อง ขณะเดียวกันปัญหาการทุจริตคอร์รัปชั่น ฟุ้งเฟ้อเห่อเหิมของทั้งเขาและภรรยา นางอิเมลด้า มาร์กอส (Imelda Marcos) ได้กลายเป็นประเด็นที่ถูกโจมตี

 

 

นางอิเมลด้า (Imelda Marcos) อดีตสุภาพสตรีหมายเลข 1 ภริยามาร์กอส

อิเมลด้า กลายเป็นอีกเป้าหนึ่งที่ถูกโจมตีเนื่องจากใช้ชีวิตด้วยความฟุ้งเฟ้อ ขณะที่เพื่อนร่วมชาติยังยากจนอยู่

(ภาพจาก http://adst.org/)

  

          จุดเสื่อมศรัทธาที่สุดมาถึงในปี 1972 เมื่อมาร์กอส ตั้งใจจะแก้รัฐธรรมนูญใหม่ให้เขาสามารถลงสมัครรับเลือกตั้งได้อีกสมัย แต่เดิม รัฐธรรมนูญฟิลิปปินส์ที่สหรัฐอเมริกาวางไว้นั้น กำหนดให้ประธานาธิบดีคนเดิมสามารถลงสมัครได้เพียงสมัยเดียว (สมัยถัดมา) นั่นหมายถึง ห้ามดำรงตำแหน่งติดต่อกันเกิน 8 ปี

 

          สาเหตุนี้เองที่ทำให้มาร์กอสประกาศใช้กฎอัยการศึก (Martial Law) ในเดือนกันยายน 1972 เพื่อรักษาอำนาจการปกครองของเขาให้ยาวนานออกไป

 

 

หนังสือพิมพ์ลงมาร์กอสประกาศกฎอัยการศึก (Martial Law) ปกครองประเทศยาวนานต่ออีก 9 ปี

(ภาพจาก https://anywhereiwander.files.wordpress.com)

  

          มาร์กอสประกาศกฎอัยการศึกถึง 9 ปี ตั้งแต่ปี 1972-1981 ในช่วงนี้ นักประวัติศาสตร์จัดว่าเป็นช่วงที่ 2 ของยุคมาร์กอส ยุคนี้เศรษฐกิจฟิลิปปินส์กลับขยายตัวอย่างรวดเร็ว จนทำให้มาร์กอสกลายเป็นที่ชื่นชอบของชาวปินอย แต่ปัญหาความเหลื่อมล้ำและไม่เท่าเทียมยิ่งทวีความรุนแรงเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ธุรกิจส่วนใหญ่ยังตกอยู่ในมือของชาวจีน อำนาจของมาร์กอสมากขึ้นเรื่อย ๆ หนำซ้ำสหรัฐอเมริกายังคงหนุนหลังอยู่

 

          ปัญหาฟิลิปปินส์ถูกซ้ำเติมด้วย กลุ่มกบฏมุสลิม โมโร ซึ่งอยู่ทางหมู่เกาะซูลูและมินดาเนา นอกจากนี้กระแสสงครามเย็นทำให้แนวคิดคอมมิวนิสต์ในฟิลิปปินส์เป็นกระแสต้านกับรัฐบาลมาร์กอส ไม่นับรวมกลุ่ม ผู้ไม่พอใจกับการผูกขาดอำนาจและปกครองประเทศด้วยความอำเภอใจ

 

          หนึ่งในคู่แข่งทางการเมืองคนสำคัญของมาร์กอส คือ วุฒิสมาชิก เบนิกโน อาควิโน (Benigno Aquino) ซึ่งแสดงตัวต่อต้านคัดค้านอำนาจมาร์กอสมาโดยตลอด การต่อสู้ของอาควิโนทำให้เขาได้รับภัยการเมือง จนต้องขอลี้ภัยไปอยู่สหรัฐอเมริกาถึง 3 ปี

 

          ต่อมาใครจะรู้ว่า ครอบครัวอาควิโนนี่เองที่จะกลายเป็นจุดเปลี่ยนทางการเมืองครั้งใหญ่ของฟิลิปปินส์ในปี 1986

 

          ช่วงสุดท้ายของมาร์กอส นักประวัติศาสตร์เรียกว่า The Fourth Republic กินเวลาตั้งแต่ปี 1981-1986 ช่วงนี้เขายกเลิกกฎอัยการศึกและผ่อนคลายสังคมฟิลิปปินส์ได้ในระดับหนึ่ง

 

          อย่างไรก็ดี เมื่อนายเบนิกโน กลับมาจากการลี้ภัยมายังฟิลิปปินส์ ในปี 1983 ทันทีที่เขาลงจากเครื่องบิน เขาถูกลอบสังหารที่สนามบิน Manila International Airport การลอบสังหารครั้งนี้กลายเป็นตัวจุดชนวนให้ผู้คนเริ่มต้นต่อต้านมาร์กอส

 

          จนกระทั่งวันที่ 7 กุมภาพันธ์ 1986 พลังประชาชนชาวปินอยได้สำแดงให้เห็นว่าพวกเขาไม่ยินยอมให้มาร์กอสปกครองประเทศนี้อีกต่อไป...การลุกขึ้นสู้ครั้งนั้นเรียกว่า Epiphania de los Santos Avenue (EDSA) หรือ 1986 People Revolution

 

          People Revolution จะเป็นเช่นไรนั้น ติดตามได้ในตอนต่อไปนะครับ